Jizzax davlat pedagogioka institut

AMIR TEMUR (1336 -1405-yillar)
To‘liq ismi Amir Temur ibn Tarag‘ay ibn Amir Barqul. Amir Temur 1336-yilning 9-aprelida o‘sha paytlarda Kesh (Shaxrisabz)ga qarashli Xoja Ilg‘or (bu xalqlar xozir Yakkabog‘ tumaniga qaraydi) qishlog‘ida tavallud topgan. Otasi Amir Tarag‘ay o‘ziga to‘q badavlat kishi edi. (1405.18.02 O‘tror shahri Samarqanda dafn etilgan.)
Amir Temur o‘zining ilk harbiy faoliyatini qo‘l ostidagi navkarlari bilan ayrim viloyat amirlariga xizmat qilishdan boshlagan; ularning o‘zaro kurashlarida qatnashib jasorat ko‘rsatgan, janglarda chiniqqanlar, harbiy mahoratini oshirgan. Dong’i butun Qashqadaryo vohasiga yoyilgan. Amir Temurning aqlu zakovati, shijoati va shuhrati uni Movaraunnahrning nufuzli amirlaridan amir Xizr Yassavuriy va amir Kozog‘iy bilan yaqinlashtirdi.
Shundan kelib chiqqan holda Temurning asosiy va sodiq tayanchi uning qo‘shinlari edi. Temur qo‘shinlari o‘z davrida butun Osiyoda eng qudratli armiya hisoblanar edi.
Temur va uning lashkar boshilari jangchilarning jismoniy chiniqqan, baquvvat va epchil bo‘lishi muhimligini yaxshi tushunardilar, juda ko‘p harbiy yurishlar taqdirini jangchilarning mahorati va jasorati hal qilar edi.
Shu bois Amir Temur askarlar tanlashda quyidagilarga e’tibor berar edi. Qo‘shin tuzib, navkar olmoqda uch qoidaga amal qildim: birinchidan - yigitning kuch – quvvatiga, ikkinchidan – qilichni o‘ynata olishiga, uchinchidan – aql – zakovatiga, kamolatiga e’tibor qildim. Shu fazilatlar jamul–jam bo‘lsa, navkarlik xizmatiga oldim. Negaki kuch – quvvatli yigit har qanday qiyinchiliklarga, azobu uqubatlarga chidamli bo‘ladi, qilich o‘ynata oladigan kishi raqibini mag‘lub eta oladi, oqil navkar har joyda aql–idrokni ishga solib, mashg‘ulotni daf etmog‘i mumkin.
Amir Temur davridagi jangovor san’at haqida gapirib “1000 askar” deyilishini quyidagicha tushuntiradi: Bu jangovor san’atning ming xil usuli bo‘lib, bir uslubini bilgan kishi “bir askarlik”, ikki uslubini bilgan kishi “ikki askarlik” deyiladi. Demak bu san’atning mingdan ortiq uslublari mavjud bo‘lib, barcha uslublarini bilgan kishi 1000 askarli kishi hisoblanadi, deydi.
Bu san’atni o‘rganishga ko‘p vaqt talab qilingan. Biroq zarurat tug‘ilganda ayrim usullarni tez o‘rgatishgan ekan. Chunonchi, Amir Temur askarlari ko‘p-yillik safarga jo‘nab ketishdan oldin ayollariga oddiy o‘qlovlardan jangovor sifatida qanday foydalanishni sanoqli kunlarda o‘rgatishgan ekan. Natijada, oddiy o‘qlov ayollar qo‘lida “Sehrli tayoqcha”ga – jangovor qurollarga aylangan.
Aynan xalq o‘yinlari orqali “1000 askar” elementlari bolalar o‘yinlarida ham munosib joy olgan. Misol uchun “Oshiq” o‘yinini olaylik. Agar oshiq tova holida kolsa, tizzada turishgan. Bularning barchasi “1000 askar” san’atidagi gimnastik harakatlar deyish mumkin. Bundan tashqari, “askar-askar” o‘yini bolalarni bevosita shu jangovor san’atga tayyorlagan.
Amir Temur jismoniy mashq va mashg‘ulotlar orqali mardlik, epchillik, chidamlilik, sifatlarini o‘zida ham askarlarida ham birdek mukammal tarbiyalab borgan va u amalda sinalgan xususan Ona Vatanni mo‘g‘ullar istilosidan ozod etishda qo‘l kelgan, jabrdiyda xalqni arosatdan olib chiqqan ro‘shnolik bergan ulug‘ insondir.
Ma’lumki, Temurning asosiy va sodiq tayanchi uning qo‘shinlari edi. Temur qo‘shinlari o‘z davrida butun Osiyoda eng qudratli armiya hisoblanardi.