Jismoniy va etik tarbiya

2. Aqliy tarbiya.

Bilish va tushunish, bajarish jismoniy ta’limda aqliy tarbiyaning oliy mezoni hisoblanadi. Turli xil harakatlar va maxsus, murakkab mashqlarni ongli ravishda tushunib yoki bilib bajarilmasa yaxshi natijaga va samaraga erishib bo’lmaydi. Bunga quyidagi misollarni ko’rsatish mumkin, ya’ni:

Futbolda to’pni burchaklarini tepish oldidan uning uchish yo’li masofa va yo’nalish burchaklarini aqliy ravishda bilish, o’zlashtirib olishni talab etadi. Ayniqsa bu holatlar to’pni darvozaga turli masofalardan, shuningdek 2 metrlik jarimalarda aynan zarur bo’ladi. Boksda raqibning harakatlari, turli aldamchi nayranglarini tushunib olish bilan birgalikda, paytdan foydalanib turli zarbalar berish yoki raqibning zarbalaridan himoyalanishda aqliy ravishda harakat qilish ustuvor turadi.

Gimnastika asboblarida (turnik, halqa va hokazo) aylanish, birdan to’xtab qo’llarga turish, bir necha bor (2-3) aylanib (salьto) yerga tushish, akrobatik, to’rda, (batut) sakrashlar va hokazo harakatlarda aqliy tushunchasiz ularni bajarib bo’lmaydi.

Umuman olganda sport turlari va barcha jismoniy mashqlarni bajarishda aqliy tarbiya, amaliy malaka va mahoratlar muajassamlashib boradi.

Bunday holatlar ijtimoiy-turmush madaniyat va sog’lom turmush tarzini shakllantirish hamda ularni takomillashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababdan eng kichik yoshdan boshlab bolalar va o’quvchi yoshlarga barcha harakatlarni, ayniqsa gavdaning to’g’ri o’siishi, mushaklarni rivojlantirish, murakkab mashqlarni erkin bajarish uchun ularni bilib olishi, tushungan holda bajarish, aql-idrokni to’la safarbar etishni o’rgatib borish zarur bo’ladi. Buning uchun esa jismoniy tarbiya mutaxassislari, ayniqsa talabalar jismoniy tarbiya ta’limining aqliy tarbiya bilan bog’liqligini puxta bilishlari lozim.