Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

2.Shakllantirishni uch bosqichi haqida ma'lumotlarga ega qilish. 
 O’rgatish jarayonining umumiy yo’nalishi mashq texnikasi negizini va uning variantlarini 
(mashq negizi puxta egallangandan keyin) mustahkam o’zlashtirishdan iboratdir. O’rgatish jismoniy 
sifatlarning, avvalo, chaqqonlikning rivojlanib borishi bilan bir vaqtda davom etadi. 
Harakatli  mashqlarga  o’rgatishning  uzoq  davom  etishi  va  qiyinligi  ko’p  jihatdan  mashq 
tuzilishining  qay  darajada  murakkabligiga  bog’liqdir.  Mashq  tuzilishining  murakkabligi,  o’z 
navbatida, uni tashkil etuvchi harakatlarning miqdoriga, ularning masofa hamda vaqt jihatidan aniq 
bajarilishiga, mushaklarning zo’r berib aniq harakat qilishiga, shuningdek, ularning o’zaro aloqada 
bo’lishiga va harakat aktining umumiy ritmiga ham bog’liq bo’ladi.  
O’rgatish  vaqtida  murakkab  harakat  aktlari  –  tayyorgarlik,  asosiy  va  yakunlovchi  fazalar 
o’rtasidagi  o’zaro  aloqalarning  xususiyatlari  ham  hisobga  olinadi.      Bo’lib  yuborish  uslubidan 
foydalanish  harakatni  o’rganishning  izchilligini  belgilash  uchun,  shuningdek,  tayyorgarlik 
mashqlarini  tanlash  uchun  muhimdir.  O’rganishni  ba’zi    hollarda,  asosiy  fazadan  –  harakat 
faoliyatining  asosiy  mexanizmidan  boshlash    mumkin  (masalan,  granata  uloqtirishdan,  yugurib 

---

 
 
 
33 
 
kelib  sakrashdan  va  b.).  Boshqa  hollarda,  asosiy  fazani  bajarish  tayyorgarlik  fazasiga,  ayniqsa, 
kuchli  bog’liq  bo’lganda,  birinchi  navbatda,  tayyorgarlik  fazasini  o’zlashtirish  maqsadga 
muvofiqdir  (masalan,  qo’shpoyada  siltanib  orqaga  ko’tarilishdan  avval  gavdani  qo’l  barmoqlari 
tomon  siltab  tortish);  ba’zida  shikastlanishning  oldini  olish  maqsadida  avval  yakunlovchi  fazani 
o’rganish ma’quldir (masalan, sakrashda to’g’ri tushish). 
Ayrim harakat faoliyatiga o’rgatish jarayoni quyidagi bosqichlardan iboratdir: