Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

 Mavzu. Fan bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish usullari.  

---

 
 
 
 
132
Ilmiy maqsadda tuzilgan turli xil anketalar ham hujjat materiallari bo’lib xizmat qilishi 
mumkin.  Tuzilgan  savollarga  “ha”  va  “yo’q”  deb  javob  berish  ham  ko’p  xulosalarga  olib 
keladi.  
  Pedagogik kuzatish ilmiy tadqiqot usuliyati 
Tadqiqotchi  qo’llayotgan  bu  usuliyatning  ijobiy  tomoni  shundaki,  izlanuvchining  o’zi 
tadqiqotda aynan ishtirok etmaydi. Hayotdagi kuzatishdan farqli o’laroq, bu usuliyat kuzatish 
predmetini  aniq  o’rganadi,  kuzatilayotgan  va  undan aniqlangan  dalillarni  tezlik  bilan  hisobga 
oladigan  tizimni  ishlab  chiqishi  va  uni  izlanishda  qo’llashi  oson  kechadi.  Maxsus 
bayoennomalar,  yozuvdagi  shartli  ifodalagichlar  va  tadqiqotni  osonlashtiradi.  Barcha  ilmiy 
kuzatishlar natijasi kuzatuvchi-ning shaxsiy qobiliyatigagina bogliq bo’lmasligi lozim, chunki 
o’rganilayotgan dalillar, ularni natijalari ko’pchilikda turlicha fikr hosil bo’lishiga olib keladi. 
Bu  usuliyatning  qulay  tomoni  shundaki,  bir  vaqtni  o’zida  bir  necha  kuzatuvchi  bir  ob’ektni 
kuzatishi  va  natijalarni  solishtiriladi.  Bunda  ayrim  apparatlar  o’sha  harakatning  bajarilishini 
qayta takrorlashi yoki tadqiqot o’lchoviga qarab uni foto, kinospyomka, video, magnit tasmasi 
yozuvi  va  boshqalar)  orqali  kuzatish  lozim  bo’lgan  xulosalarni  qiladi.  Bunday  xulosalar 
ob’ektiv  bo’ladi.  Uni  ijrosidagi  kamchiliklar  yoki  yangiliklarni  takroriy  ko’rish  imkoni  bor. 
Lekin  qator  sport  turlari,  harakat  faoliyati  va  harakat  aktini  baholashda  baxslar,  munozaralar 
qilishga  to’gri  keladi.  Xulosalar  sub’ektiv  bo’lib  yakuniy  xulosa  natijasiga  salbiy  ta’sir  qilish 
hollari ham uchraydi. 
Hozirgi  zamon  jismoniy  tarbiya  nazariyasi  harakatlarni  ijrosi  bajarilishidagi  ayrim 
dalillar  va  ular  haqidagi  xulosalarda  noaniqlikga  yo’l  qo’yilishi  mumkin.  Masalan,  badiiy 
gimnastika,  akrobatika,  suvga  sakrash,  figurali  uchish  va  boshqalarda  harakatni  ifodalanishi 
bayoni  faqat ko’z bilan baholanadi. Qator hakamlarning har qaysisi o’z fikrini o’zicha bayon 
qiladi,  umumiy  xulosa  shunga  qarab  chiqariladi.  Bunday  kuzatish  usuliyati  tadqiqotchi  yoki 
kuzatuvchida o’ta kuchli salohiyatni talab qiladi. 
Keng tarqalgan, aniq hisobga olish usuliyatlaridan biri xronometrlashdir. «Xrono»-vaqt, 
«metr» ulchov demakdir. Bunda harakatni bajarish uchun sarflangan vaqtga qarab natija tahlil 
qilinadi. Masalan, 800 metrga yugurishda har bir 100 metr uchun sarf bo’lgan vaqt yoki darsni, 
trenirovka  mashgulotining  boshidan  oxirigacha  zichlikni  aniqlash  maqsadida  xronometrlash 
mashgulotning asosiy vaqtini samarasiga baho berish uchun foydalaniladi.