Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

Vosita  va  uslublar  tarkibidagi  o’zgarishlar.  Umumiy  va  maxsus  tayyorgarlikning 
nisbati.  Ikkinchi bosqichda tayyorgar-likning turli vositalarini qo’llashning o’rni va xarakteri 
quyidagi qonuniyatlar bilan belgilanadi. 
Birinchidan,  maxsus  mashg’ulot  omili  qanchalik  tez  -  tez  va  kuchli  (albatta,  ma’lum 
fiziologik  me’yorlarda)  ta’sir  ko’rsatsa,  mashq  bilan  chiniqqanlik  rivojining  darajasi  ham 
shunchalik yuqori bo’ladi. 
Ikkinchidan,  mashq  bildan  chiniqqanlik  o’sib  borgan  sari,  uning  turli  xarakterdagi 
mashqlardan  foydlanishga  o’tish  darajasi,  aftidan,  kamayib  ketadi  va  bu  o’tish  ko’proq 
tanlana-digan bo’la boradi. 
Uchinchidan,  salbiy  ta’sir  ko’rsatuvchi  hodisalar  bo’lmasa,  shartli  refleks  aloqalarining 
har  qanday  tizimi  tez  va  engil  o’rnatiladigan  bo’ladi;  mazkur  tizimni  tashkil  etish  qanchalik 
murakkab va nozik bo’lsa, uning noadekvativ ta’sirlarga boshlang’ich chidamliligi shunchalik 
kam bo’ladi. 

---

 
 
 
 
118
Ikkinchi bosqichda bu qonuniyatlardan maxsus mashq bilan chiniqqanlik tez yuksalishini 
ta’minlash  va  sport  formasining  komponentlari  o’rtasida  o’zaro  nozik  aloqalarni  yo’lga 
qo’yish uchun foydalniladi. Bu avvalo tanlangan musobaqa mashqlaridan va ularga juda yaqin 
bo’lgan  maxsus  -  tayyorlov  mashqlaridan  ancha  kengroq  foydalanishda  o’z  ifodasini  topadi. 
Tayyorlov  davri  tugallana  borgan  sayin  ular  tobora  ko’proq  o’rin  oladi  va  mashg’u-lotning 
boshqa vositalarini qo’llashga yanada kuchliroq ta’sir ko’rsatadi. 
Ikkinchi  bosqichda  ma’lum  maxsus  -  tayyorlov  mashqlari  muso-baqa  mashqlari  bilan 
«yaqinlashgandek» bo’ladi. 
Bu  «yaqinlashish»  ikki  asosiy  yo’ldan  boradi.  Xususiy  harakatlarni  yoki  musobaqa 
mashqlarining  ayrim  funktsional  xususiyatlarini  o’z  ichiga  olgan  mashqlardan  asta  -  sekin 
sport musobaqalaridagi yaxlit faoliyatga o’tish yo’lidan (masalan, gimnastika kombinatsiyalar 
elementlaridan  birikmalarga,  keyin  esa  kombinatsiyalarning  o’ziga  o’tish;  tanlangan  masofa 
bo’laklarini qayta - qayta yugurib o’tishdan butun masofani yaxlit yugurib o’tish-ga);