Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

6.Mashg'ulot jarayonining uzluksizligi. 
Sport  mashg’uloti  jarayonining  uzluksizligi  quyidagi  asosiy  momentlar  bilan 
xarakterlanadi: 
 1.  Mashg’ulot  jarayoni  tanlangan  sport  turida  kamolotga  eri-shish  maqsadida  butun  yil 
bo’yi va ko’p yillar mobaynida surun-kasiga davom etadi:  
2. Navbatdagi har bir mashg’ulotning ta’siri bundan ilgari-gisining «izi» ustiga boradi:  
3. Mashg’ulotlar o’rtasidagi dam olish intervali ish qobili-yatini tiklash va o’stirishning 
umumiy  tendentsiyasini  kafolat-laydigan  darajada  bo’lib,  goho  ish  qobiliyati  qisman  tiklanib 
etmay turib mashg’ulot o’tkazishga ham yo’l qo’yiladi. 
So’nggi  ikki  moment  ayrim  ma’noda  baxsli  bo’lib,  shuning  uchun  izoh  talab  qiladi. 
Navbatdagi  har  bir  mashg’ulotning  ta’siri  ilgarigisining  «izi»  ustiga  qo’shilishi  haqida 
gapirilganda  «iz»  so’zini  organizmda  mashg’ulotlar  natijasida  yuzaga  keladigan  va  oqibat 
natijada sportchi organizmining ish qobiliyati  yuksalishida, uning fazilatlari, malakalari va 
mahoratlarining  rivojlanishida  o’z  ifodasini  topadigan  ijobiy  o’zgarishlar  (fiziologik, 
bioximik  va  morfologik  o’zgarishlar)  deb  umumiy-lashgan  ma’noda  tushunish  kerak. 
Demak,  ikkinchi  momentning  ma’nosi  mashg’ulotlar  orasidagi  intervallarning  haddan 
tashqari  o’zaytirib  yuborilishiga  yo’l  qo’ymaslikdan,  ilgarigi  ta’sir  etishlar  natijasi  saqlana 
borishini ta’min etishdan va shu yo’l bilan sport faoliyatida uzluksiz yuksalish uchun shart-
sharoit yaratishdan iboratdir. 

---

 
 
 
 
120
Uchinchi  momentning  ahamiyati  yuqorida  sistemalilikning  umumiy  printsipi  tahlil 
etilishi  munosabati  bilan  yo’lakay  tushuntirib  o’tilgan  edi.  Bunda  sport  mashg’ulotlari 
vaqtida yukla-ma bilan dam olishni almashtirib turish sistemasining o’ziga xos tomonlarini 
ta’kidlab  o’tish  kerak.  Gap  shundaki,  sportchining  mashg’ulotlari  hamma  vaqt  faqat  ish 
qobiliyati to’la tiklangan va  «o’ta tiklangan» sharoitda o’tkazilavermaydi. Vaqt-vaqti bilan 
ish qobiliyati hali to’la tiklanmagan sharoitda bir necha mashg’ulotlar samarasini jamlashga 
yo’l  qo’yiladi.  Buning  ma’nosi  oranizmga  alohida  yuksak  talab  qo’yish  va  natijada 
navbatdagi  dam  olish  vaqtida  ish  qobiliyatini  juda  yuksak  darajaga  ko’tarishdir.  Keyingi 
yillardagi  sport  amaliyotida  va  eksperimental  ma’lumotlar  mashg’ulot  yuklamalarining 
bunday rejimi ma’lum sharoitlarda ratsional hisoblanish mumkin ekanligidan dalolat beradi 
(L.I.Abrosimova, I.G.Ogoltsov va boshqalar). Bunda charchoqni tamomila qoldirish uchun 
etarli dam olish, sportchining oldindan mashq ko’rganligining yuqori bo’lishi, puxta tibbiy-
pedagogik nazorati albatta shartdir. 
Shunday  qilib,  umumiy  qoida  -  navbatdagi  har  bir  mashg’ulotda  sportchini  ish 
qobiliyatini  to’la  tiklab  va  «o’ta  tiklab»  bo’lgandan  keyin  boshlash  -  sport  mashg’ulotida 
maxsus xususiyatga ega bo’ladi. Bu erda mazkur qoida har bir mashg’ulotga alohida tadbiq 
etilishi  shart  bo’lmay,  balki  bir  necha  mashg’ulotlardan  iborat  mashg’ulotlar  seriyasiga 
tadbiq  etiladi.  Bunda  ana  shu  seriyalar  jamlangan  ulkan  bitta  yuklama  hisoblanadi.  Bu 
seriyadagi  mashg’ulotlarning  miqdori  va  ular  o’rtasidagi  intervallarning  kattaligi  ko’pgina 
shart-sharoitlarga, jumladan, mashg’ulotning davr va bosqichlariga bog’liqdir.