Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

 Gigienik omillar jismoniy tarbiya vositasi sifatida 
Gigienik omillar
shaxsiy va jamoat gigienasi talab-larini o’z ichiga olib, mehnat 
gigienasi, ovqatlanish, dam olish va tashqi muhitning zararli faktorlari va boshqalar 
jismoniy mashqlarni bajarish (dars, mustaqil mashq qilish, trenirovka) mashgulotlarida 
gigienik talab va normalarga rioya qilishni taqazo etadi. Ular jismoniy mashqlar 
ta’sirchanligini, Samara-dorligini oshirishini ilmiy, amaliy jixatdan isbotlagan. 
Gigienik sharoitni etarli darajada ta’minlash, jismo-niy tarbiya uchun foydalaniladigan 
moddiy-texnik baza, sport anjomlari, jixozlar va mavjud kiyim-boshning holatiga bogliq. 
Jismoniy mashqlar, tabiatning soglomlashtiruvchi kuchla-ri va gigienik omillarni 
ratsional qo’llash inson salomat-ligini mustahkamlaydi va jismoniy qobiliyatlarni rivojlan-
tiradi.
Jismoniy mashqlar bilan shugullanish mashgulotlari inson hayotiy faoliyatining 
organik qismiga aylansagina jismoniy tarbiya tizimining soglomlashtirilishiga yo’nalti-
rilgan printsipni amalga oshirishning imkoni bo’ladi. Boshqa tomondan, kerak bo’lgan 
gigienik normalarga rioya qilinsagina jismoniy mashqlar kerak bo’lgan samarasini beradi. 
Jismoniy tarbiyaning maxsus vositasi hisoblanmasa ham gigenik omillar jismoniy 
tarbiyaning vazifasini to’laqonli hal qilish uchun ahamiyat kasb etadi. Pedagogik jarayon 

---

102
qanchalik puxta tashkil-lanmasin, ovqatlanish, uyqu kun tartibiga rioya qilinmasa, 
shuningdek, mashgulotlar tibbiyot talablariga javob bermay-digan joy va jihozlar bilan 
o’tkazilsa, ular albatta samarasiz bo’ladi. Mana shuning uchun maktablardagi jismoniy 
tarbiya dasturlariga gigienaga oid bilimlar mazmunini ifodalovchi nazariy ma’lumotlar 
uchun mavzular tavsiya qilingan. Ular jismoniy tarbiya jarayonidan tashqaridagi insonning 
hayotiy faoliyatini tashkillovchi va jismoniy tarbiya jarayoni tarki-bidagi vositalardir.