|
0 ‘quv m uassasalari talabalari uchun kasbiy-amaliy jismoniy
tayyorgarlik (K A JT )ning maqsadi, vazifasi va mezonlari
Sanoat
korxonalari
rahbarlariga
siyosat
va
iqtisodni
boshqarishni har tom onlam a o ‘rganishar ekanlar, katta ruhiy-jismoniy
xususiyat va sifatlarga ega boTishlari talab etiladi, ular har bir murakkab
vaziyatda o ‘zini yo ‘qotm aslikka, ortiqcha vahimaga tushmaslikka
o‘rgatiladi. Jism oniy tarbiya va sport ishlab chiqarish samaradorligini
ta ’m inlashning asosiy om ilidir. Shuning uchun hozirgi zamon ziyolilari
jism oniy tarbiya tizim ining asosiy holatlarini va kasbga boTgan amaliy-
jism oniy tayyorgarlikni bilishlari shart. Oliy o ‘quv muassasalaridagi
talabalar K A JTning m aqsadi - yuqori malakali kasb egallashlariga
ko ‘m aklashishdir. Institut talabalari KAJTning asosiy vazifasi -
jismoniy tarbiya va sportning turli vositalari yordam ida talabalarda
yuqori saviyali mutaxassis sifatlarini tarbiyalash.
Oliy m a’lumotli mutaxassisni jism onan tarbiyalash jarayonida
quyidagi vazifalar hal qilinadi:
1.
Kasbga
qiziqish,
vijdonan
ishlash,
haqiqatparvarlik,
odamlarga hurmat, ular bilan yaxshi m uom alada b o ‘lish, m ehnatga
muhabbatni tarbiyalash, suhbatni, uchrashuvni qiziqarli va ravon olib
borish.
2. Tez yodlab qolish, ifodali nutq, tashkilotchilikning m alaka va
ko‘nikmalarini hosil qilish.
3. Kasbga oid ish unumini, aqliy ish bajarish qobiliyatini
ta ’minlash, markaziy asab, yurak-qon aylanish, nafas olish tizimlari
ishini
yaxshilash;
ko‘rish,
eshitish,
vestibulyar
analizatorlarni
takomillashtirish.
4. Sog'liqni mustahkamlash, yurak-qon aylanish va asab
tizimlari xastalanishining oldini olish.
5. Oddiy ruhiy barqarorlik sifatlarini shakllantirish: biroz
jismoniy zo‘riqishlar, tana, bel va qo‘l m ushaklarining um um iy va statik
chidamliligi, turli murakkab harakatlarni tez va aniq bajarish, chaqonlik,
chidamlilikni o ‘stirish; gipodinamiyaning oldini olish, kuzatuvchilikni
takomillashtirish, diqqat, tez fikr yuritish, iroda sifatlari - m aqsadga
intilish, intizomlilik, tashabbuskorlik, qat’iylik, o ‘zini tuta bilish kabi
xususiyatlarni rivojlantirish.
Talabalar uchun KAJTni rejalashtirish va am alga oshirishda
uning samaradorlik mezonlarini bilishi shart.
Ular quyidagilar:
1. KAJTning ijtimoiy-iqtisodiy sam aradorligini belgilaydigan
mezonlar.
2. KAJTning aqliy mehnatga ta’sirini belgilaydigan mezonlar.
3. KAJTni tashkil qilish va uning uslublarini belgilaydigan
mezonlar.
4. KAJTning iqtisodiy maqbulligini belgilovchi m ezonlar.
Biz tomondan olib borilgan ilmiy izlanishlar o ‘quv m uassasasi
talabalarida kasbiy-amaliy jismoniy tayyorgarliklarni oshirishning
quyidagi yo‘llarini ko‘rsatdi:
1.
Jismoniy tarbiya va sport bilan ko‘p roq shug‘ullanish
talabaning
mehnatga
ishtiyoqini
oshiradi.
T alabalar
oliygohda
o 'q iy o tg a n paytlarida jism oniy tarbiya bilan hafitasiga 3 - 4 marta
sh u g ‘ullanishlari kerak.
2.
Jismoniy tarbiya va sport bilan faol shug‘ullanish jarayonida
talabalarning b o ‘lajak kasbi b o ‘yicha kasbiy sifatlarni shakllantirib
berish.
B ulardan
birinchisini
qo‘llash maqsadga
muvofiq.Ayrim
m utaxassislikni o ‘rganayotgan talabalar KAJTini amalga oshirish,
K A JT ning um um iy va m axsus vazifalarini hal qilishga qaratiladi.
Shunga e ’tibor berish kerakki, ayrim sohalar bo‘yicha KAJT ning
m axsus vazifalaridan biri - muhandis mutaxassisligi uchun kerak
b o ‘lgan
sifatlarni
rivojlantirishdir.
Masalan,
mashinasozlik
texnologiyasi, metal! kesuvchi asbob va uskunalar mutaxassisligidagi
talablar K A JTning qo‘shim cha vazifalariga ko‘z bilan yaxshi ko‘rish,
k o ‘z bilan to ‘g ‘ri o ‘lchash, yaxshi eshitish, yuqori sezuvchanlikni
rivojlantirish tadbirlari kiradi.
K A JTning vositalari va uslublari, ularni tanlash. B o‘lajak,
m utaxassislar uchun kerakli kasbiy sifatlarni maqsadga y o ‘naltirib
shakllantirishda KAJT vositalari alohida o‘rin egallaydi.
K A JTning asosiy vositasi jism oniy mashqlardir. KAJT egallash
m aqsadida shug'ullaniladigan jism oniy mashqlar bir necha guruhlarga
b o ‘linadi. Y a’ni m ashqlarning y o ‘naltirilganligi, organizmning a'zo
tarm oqlarga ta ’siri, yurak-qon, nafas olish tizimlari, vestibulyar
apparatning rivojlanganligi va takomillashganligi. Jismoniy mashqlar
ruhiy-jism oniy sifatlar: kuch, tezlik, harakat, umumiy va statik
chidam korlik,
egiluvchanlik,
chaqqonlik,
diqqat,
emotsional
tu rg ‘unlikni rivojlantiruvchi m ashqlarga bolinadi.
Tirm ashib chiqish, baland joyda ishlash, yukni bir joydan
ikkinchi jo y g a tashish, rasional yurish kabi malakalarni shakllantiruvchi
m ashqlarga ajratiladi.
U lar sport turlari (alpinizm, to g ‘da yurish, gimnastika, og‘ir
atletika, turizm va yengil atletika) ning asosiy va maxsus mashqlaridan
olinadi.
Jism oniy m ashqlar bilan birgalikda tabiat omillari - quyosh,
havo, suvdan ham foydalaniladi. Agar ular to ‘g ‘ri qo‘llanilsa, jismoniy
m ashqlarni qo‘llash sam aradorligi oshib, KAJTning alohida vositasi
b o ‘lib xizm at qiladi. M asalan, 30 - 40 kun tog‘li joylarda yashagan
kishining jism oniy va aqliy ish bajarish qobiliyati yaxshilanib, tashqi
m uhitning turli xil om illariga chidamliligi ortadi.
Kasbiy faoliyatning ayrim belgilari K A JTning vositalari sifatida
ham qo‘llaniladi, masalan, zinaga tirmashib va yugurib chiqish
(energetik-muhandislar uchun), avtomobil haydovchilariga avtom obil va
avtomobil xo‘jaligi mutaxassisligidagi talabalar uchun tavsiya etiladi.
B o lajak
mutaxassislarning
kasbiy
sifatlarini
m aqsadga
yo‘naltirib, shakllantiruvchi vositalarni tanlab olish zarur. V ositalar
tanlab olishda quyidagi tamoiylarga rioya qilish kerak:
- KAJT vazifalarini maksimal amalga oshirish - k o ‘nikm a va
malakalar hosil qilish;
- Jismoniy tarbiya vositalari orqali bajariladigan vazifalarini har
tomonlama hal qilinishini ta ’minlash.
Jismoniy tarbiya vositalari yordamida paydo b o ‘lgan bilim ,
ko‘nikma va malakalar ishlab chiqarish jarayoni uch bosqichda
rejalashtiriladi va amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
