Jismoniy tarbiya

4.  Jiddiy  va  muhim  bo‘lmagan  xatolar. 
H a ra k a t-fa o li- 
yatlarda  texnika  asosini  buzib  k o ‘rsatuvchi  x ato lar  jiddiy, 
q o ‘pol  xatolar  hisoblanadi.  Ularni  iloji  boricha  tezroq  tuzatish 
zarur,  chunki  ular  o ‘rgatishga  k o ‘proq  xalaqit  beradi.
M uhim   b o ‘lmagan,  mayda  xatolar,  harakat-faoliyatlaming 
alohida  qismiga  tegishlidir.  M uhim   b o ‘lmagan  xatolar  odat  tusiga 
kirib  qolsa,  keyingi  texnik  takomillashuvga  xalaqit  beradi.
5.  Tipik  va  notipik  xatolar. 
B a’zi  bir  harakat  xatolari 
tipik,  om m aviy  holatlarda  k o ‘proq  uchraydi.  Bunday  xato- 
larning  vujudga  kelishini  oldindan  sezish  mumkin.  Masalan, 
bolalarning  qisqa  masofaga  yugurishlarida  shundav  tipik  xatolar: 
start  vaqtida  tosni  baland  ko‘tarishlik;  masofaga  yugurishda  — 
ta n a n i  m e ’y o r id a n   o rtiq   o ld in g a  tash lash .  Bular  orasid a 
xatolarning  eng  ko‘p,  tipik  sabablari  quyidagilar:  1.  0 ‘rgatish 
vazifasini  o'quvchi  tom onidan  no to 'g 'ri  tushimishlik.  2.  Va­
zifani  hal  etish  loyihasining  takomillashmaganligi,  shu  bilan 
birga,  uning  muskul  sezishiga  taalluqli  emasligi.  3.  U m um iy 
jism o n iy   tayyorgarlikning  yetarli  emasligi,  shu  bilan  birga, 
xarakter  sifatlarni  rivojlantirishda  uyg'unlikning  yo'qligi.  4.  0 ‘z 
k u c h i g a   i s h o n m a s l i k ,   q a t ’i y a t n i n g   y o 'q l i g i .   5.  X a r a k t e r
95

---

malakalarining  salbiy  ko‘chishligi.  6.  Darsni  tashkil  etish  talab- 
larining  bu/ilishi,  avvalroq  tolishga  olib  kelishi.  7.  Mashg4ilot 
o ‘rni,  sport  asb o b -an jo m lari  va  jih o z la n is h n in g   pedagogik 
talablarga  javob  bermasligi.
Xatoning  kelib  chiqishini  ogohlantirish  —  demak,  peda­
gogik  jarayonning  h am m a  talablarini  va  prinsiplarini  t o ‘lig‘icha 
saqlashdir.  Bulardan  b a ’zi  birlarini  ko‘rib  chiqamiz.
1.  0 ‘quvchilar  mashqlarning  u m u m iy   vazifalarini  t o ‘g ‘ri 
tushunishlariga  erishish  kerak.  Masalan,  balandlikka  sakrashga 
o ‘rg a tis h d a   b a la n d lik d a n   sak rab   o ‘tish ig a  em as,  bajarish  
texnikasiga  diqqatni  qaratish  kerak.
2.  0 ‘rganilayotgan  harakat  faoliyatlarini  o ‘quvchilar  t o ‘g ‘ri 
tu s h u n ad im i-y o ‘qmi  —  buni  aniqlash  kerak.
3.  0 ‘rganish  u c h u n   y engilroq  o ‘quv  m ateria lin i  ta k lif 
qilish  kerak.
4.  0 ‘quvchilar  to m onidan  mashqlarning  puxta  bajarilishini 
talab  etib,  xatoga  y o ‘l  q o ‘ymaslik  xohishini  oshirish  zarur.
5.  Harakat  tezligi  va  mashqlarni  t o ‘g‘ri  bajarish  o ‘rtasidagi 
o ‘zaro  munosabatni  eng  qulay  ravishda  saqlash.
6.  Muvaffaqiyatsizlikdan  so ‘ng  m ashg‘ulotni  t o ‘xtatmaslik 
zarur,  aks  holda  shug‘ullanuvchilarda  harakat  faoliyat  haqida 
n o to ‘g ‘ri  tasavvur  vujudga  keladi.