Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Ichki  kuchga:  a) xarakat tayanch apparatining passiv kuchi – muskulning elastikligi kuchi, muskullarni 
taranglashish kuchi, cho‘zilaolshligi va boshqalar; b) xarakat apparatining aktiv kuchi – muskulni tortisha olish kuchi; 
v)  reaktiv kuchlar – tana muskullari zvenolarining o‘zaro munosabatida vujudga keladi-gan yuqori tezlanish xosil 
qiladigan tezlanish xarakatlari bilan namoyon bo‘ladigan kuch. 
Tashqi kuch: - inson jismiga tashqaridan taosir qiladi-gan kuchlar: a) tananing o‘z oirligi (vazni)dan vujudga 
keladigan kuch; b) tayanish reaksiyasi kuchlari; v) tashqi taosir qarshiligi (suv, xavo)ni yengish va jisman tashqi 
taosirga qarshi (yakka kurashlar) kuch namoyon qilish, inersiya kuchi va boshqalar.  
Xarakat kuchi deb amaliyotda xarakatdagi tananing qismini biror tashqi oboektga jismoniy taosiri qabul 
qilingan. Bu atamadan balandlikka sakrashda depsinishda kuchi, sambo va qilichbozlikda raqibning qarshi bosimi 
(jismoniy mashq dinamikasi) tushuniladi. Amaliyotda xarkatning bir necha parametrini kompleksli ifodalovchi 
umumlashtiruvchi sifati-dagi xarakatlardan xam foydalaniladi: a) to‘ri xarakatlar, qaysiki yo‘nalishi, amplitudasi 
tezligi va boshqalari bilan qo‘yilgan xarakat vazifasiga mos keladi; b) noto‘ri xarakatlar, yaoni qisman bo‘lsada, 
qo‘yilgan xarakat vazifasiga muvofiq bo‘lmagan xarakatlar; v) tejamli xarakatlar, ko‘zlangan maqsadga minimal 
darajada kerak bo‘lganlari; g) tejamsiz xarakatlar, ortiqcha, kerak bo‘lmagan muskul zo‘riqishi orqali bajarila-digan 
xarakatlar; d) jadallik bilan bajariladigan xarakatlar; ye) kuchni yaqqol namoyon bo‘lishini talab etadigan xarakatlar; 
j)  sust xarakatlar sifat jixatidan ayrim xarakatlarni so‘z bilan ifodalab bo‘lmaydi, ularni biror jonli zot xarkatiga 
qiyoslab tushuntiriladi.