Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Massajning teriga ta’siri 
Teri
-ko’p sonli vazifalarni bajaradigan murakkab anatomik a’zo. U tashqi ta’sirotda 
(mexanik, ximik, fizik) himoya etish, moddalar almashinishi bilan boliq jarayonlarni boshqarish 
kabi funktsiyalarni bajaradi.

---

Teri yuzasi o’ta sezuvchan. Terini massaj qilish vositasida uning turli qavatlariga, teri 
tomirlariga, mushaklarga, murakkab bezsimon apparatga va u orqali markaziy nerv tizimiga ta’sir 
ko’rsatiladi. 
Terining tashqi va ichki sekretsiya bezi bo’lib, u ichki a’zolar, qo’shuvchi to’qimalar, gipofiz, 
bo’yrak usti bezlari, endokrin bezlari bilan chambarchas boliq. Bundan tashqari, teri ko’p sonli 
tomir va nerv reaktsiyalarining manbai bo’lib, issiqlik va ionlarni ajratadi. Teri qon deposi 
vazifasini ham o’taydi. Ayrim hollarda terining kengaygan qon tomirlariga bir litrdan ortiqroq qon 
siishi mumkin. 
Butun tanamizda 5 litrga yaqin qon aylanib yurishini eslasak, bu ko’rsatkich ancha katta 
ekanligi bilinadi. Ichki a’zolarda paydo bo’lgan o’zgarishlar terining ayrim qismlarida aks etishini 
odamlar juda qadimdan bilishgan. 
Teri, asosan, uch qavatdan tarkib topgan: tashqi (epidermis), asosiy teri (derma), teri osti yo 
qavati. Epidermisda terining tashqi quvvati-ko’p sonli sezish nervlar joylashgan.
Asosiy teri-qo’shuvchi to’qima tolalari chigalidan iborat bo’lib, juda mustahkam va engil 
cho’ziluvchandir. Terining bu qavatida qon limfa tomirlari, ter va yo bezlari, sochning ildizi hamda 
oriqni, issiqni, sovuqni sezuvchi va markaziy nerv tizimiga o’tkazuvchi nervlar joylashgan. 
Teri osti yo qavati yo bilan to’lgan katta hujayralardan iborat. Ular ichki a’zolarni 
shikastlanishdan asraydi, issiqlik sarflanishini kamaytiradi. 
Terida joylashgan ko’p sonli sezuvchi nerv uchlari tanamizdagi sezuvchi apparatlardir. Teri 
orqali markaziy nerv tizimiga va ko’p sonli qil qon tomirlarga ta’sir ko’rsatish mumkin. Terining 
muhofaza funktsiyalarini uning ortiqlari-soch, tirnoq, bezlar kuchaytiradi. Surunkasiga massaj 
qilingan vaqtda yo qavatlarining kamayishi, umumiy moddalar almashinuvi jarayoniga ko’rsatilgan 
ta’sir oqibatidir. Bunda massaj organizmda to’planib qolgan yolarni yonishiga olib keladi. Massaj 
teri ustki qavati-epidermisda o’lgan hujayralarni mexanik tarzda chiqarib yuboradi, bu bilan teri 
faoliyati yaxshilanadi. Massaj ta’sirida teridagi qon tomirlari kengayadi, qon aylanishi, terining va 
terida joylashgan bezlarning ozuqalanishi yaxshilanadi, terining harorati ko’tariladi. Muolaja 
jarayonida terining ayrim xususiyatlarini e’tiborga olish lozim. Jumladan, terida oriqni sezuvchi 
nerv tolalarining uchlari o’tishini, ularning joylashuvini va boshqalarni, massaj o’tkazgan vaqtda 
son, elka, bilakning ichki yuzalariga mayinroq, qo’l-oyoq kaftlari, quloq suprasi, sonning tashqi 
yuzasiga esa kuchliroq ta’sir etish mumkin.