Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

Кўп йиллик тайёргарликни режалаштиришга қўйиладиган гигиеник талаблар.
Спортчи даслабки босқичдан бошлаб то у халқаро тоифадаги мастер бўлиб етишгунга қадар бутун кўп йиллик тайёргарликни узлуксиз равишда режалаштириш муҳим педогогик ва гигиеник муаммо ҳисобланади.
Тайёргарликнинг ноўрин рағбатлантириш ёки дастлабки босқичларда тайёргарликнинг етарли эмаслиги кейинги йилларда асло тузатиб бўлмайдиган ҳолатларга олиб келиши мумкин.
Сўнги вақтларда спорт билан, айниқса гимнастика ва сузиш билан энди шуғуллана бошлаган спортчиларнинг ёш цензини пасайтиришга интилиш кўзга ташланмокда. Ёш спортчиларнинг ҳаддан ташқари зўриқиб кетишлари машғулот вақтида шикастланиб қолишининг олдини олиш учун уларни машғулотларга қўйилган вақтда пухта назорат қилиш ҳамда машғулот давомида ҳам шуғулланувчиларни мунтаззам равишда кузатиб бориш зарур. Ёш спотчиларнинг машғулот методикасига талуқли бўлган умумий қоидалари, уларга мўлжалланган умумий тайёргарлик машқлари махсус машқларга қараганда анча илгарилаб кетган ҳолатдадир. 1977-1978 йилларда жаҳондаги энг яхши натижага эришган 10 нафар 16 ёшли конькида югурувчилардан 8 нафари ёшлар эди. 15-ёшли кичкина спортчилар бошқа мамлакатлардан келган ўзларидан катта ёшдаги рақибларидан ўзиб кетдилар. Орадан икки йил ўтгач (ёшлари 18 га етгач), аҳвол ўзгариб кетди 1500 м. масофага конькида учиш бўйича ғолиб чиққан 20 кишидан 12 нафари: 3000 м. га югуришда 14 нафар, 500 м. га югуришда 13 нафар спортчи бўлиб, лекин уларнинг бирортаси ҳам етакчилар гуруҳига кираолмади. Орадан икки йил утгач ( ёшлари 20 га қадар бўлган спортчилар орасида), ахвол яна ёмонлашиб кетди даслабки ўнликлар орасида фақат 3-4 нафари бизнинг спортчиларэди, холос, Афтидан, бундай аҳвол юз беришига сабаб, истиқболли режанинг нотўғри тузилишида бўлса керак. Ёшларни тайёрлашни оралиқ босқичларида юксак натижаларга тезроқ етишга интилиб, хато қилинганга ўхшайди.
Мана бу маънода олганда,1982 йил мавсумида етакчилик қилган спортчилардан бири Рольф Фалк-Ларсон (1960 йилда туғилган)нинг қўлга киритган натижаси динамикаси мароқлидир:
22-жадвалдан кўриниб тургандек, энг юқори ўсиш динамикаси спортчининг 19 ёшидан сўнг, айниқса 21 ёшидан кейин кузатилади.
Турли спорт ихтисосидаги спортчиларни тайёрлашнинг бутун бир даврига мўлжалланган кўп йиллик ўсиш кўрсаткичлари моделини аниқлаб чиқиш керак. Бунда оралиқдаги натижаларни эмас, балки энг сўнгти ютуқларни назарда тутиш лозим,