Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

31-modul. Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchilarni tekshirish shakllari va uslublari
Odam organizmi-funksional tizim ekanligi haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish. Tashqi nafasni baholash uslublari haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish. Zaxira imkoniyatlarni baholash uslublari haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish. Organizm funksional holatini nazorat qilish va tahlil qilish shakllari haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish.


32-modul. Bolalar va o‘spirinlar organizmiga mushak yuklamasi va doimiy tarzda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishning ta’siri
Jismoniy yuklamaning yurak qon-tomir tizimi, nafas olish tizimi, endokrin tizimi va modda almashinuviga ta’siri haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish.
Yurak-qon tomir tizimi funksional holati ko‘rsatkichlari:
- Yurak qisqarishlari tezligi: yurak faoliyati-yurak qisqarishlari maromi bolalar va o‘spirinlar o‘sishi hamda rivojlanishi xarakteri bilan aniqlanadi. Bolalardagi qon aylanish xususiyatlari modda almashinuvining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq. O‘sib borayotgan organizmning kislorodga bo‘lgan ehtiyoji yurak ishi kattalashishini talab qiladi.
- Arterial bosim – yurak qon-tomir tizimi funksional holati ko‘rsatkichi.
- B.Korotkov bo‘yicha auskultativ o‘lchanadi.
Nafas tizimga ta’siri: kattalarga qaraganda, bolalarda jismoniy yuklamalar mobaynida tashqi anfas intensifikatsiyasi nafas olish chuqurligi hisobiga emas, balki nafas olish tezligi hisobiga sodir bo‘ladi. sistematik tarzdagi mashg‘ulotlar natijasida bolalarda nafas olishning neyrogumoral boshqarilishi yaxshilanadi, nafas olish tizimi ishi bir-biriga moslashishi yaxshilanishi ta’minlanadi.
Endokrin tizimga ta’siri:
Mushak ishi bolalar buyrak usti beziga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Yuklamaning hissiyotliligi buyrak usti bezlarining sekretor funksiyasi oshishiga olib keladi. Mushak yuklamasida moslashish reaksiyalarini ta’minlashda gipofiz, oshqozon osti bezi, qalqonsimon bez va jinsiy bezlar ma’lum va ahamiyatli rol o‘ynaydi.
Modda almashinuvga ta’siri:
Mushak yuklamasi modda almashinuv jarayonlariga katta talablar qo‘yadi.
Bu chiqarish tizimi funksiyasi, avvalambor buyraklar funksiyasi kuchayishidir, sababi ular qonni metabolizm mahsulotlaridan tozalash orqali qonning kimyoviy tarkibi doimiyligini ta’minlash haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish.