Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

33-modul. Massaj – fiziologik va gigiyenik asoslari, sport shikastlanishlarida qo‘llanish xususiyatlari
Massaj tarixi. Ijtimoiy ahamiyati. Organizmning fiziologik funksiyalariga ta’siri. Massaj usullari va qo‘llanilishining negizlari haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish. Massaj tarixi: Massaj qadimgi Xitoyda, Hindistonda, qadimgi Gretsiyada, Rumda tarqalagan. Ammo, shubhasiz, massaj rivojlanishi tarixida rol Gretsiyaga tegishli. Birinchilardan bo‘lib massajni nafaqat sog‘liqni saqlash va tiklash uchun, balki kasalliklarni davolashning juda yaxshi vositasi sifatida qo‘llashgan.
Ijtimoiy ahamiyati. Bizning kunlarimizda massaj nafaqat o‘z ahamiyatini yo‘qotmadi, balki juda ham keng ommabop bo‘ldi. Masalan, massaj bemorlarni operatsiyalarga (jarrohlik muolajalarga) tayyorlashda yordam beradi, operatsiyadan (jarrohlik muolajalardan) keyingi davrda tiklash vositasi hisoblanadi, ko‘rpa-to‘shak tartibidan keyingi yuzaga keladigan mushaklar atrofidasiga qarshi kurashishiga yordam beradi va boshqalar. Massaj san’atiga balet artistlari, dramatik tetar artistlari va sirk xodimlari murojaat qilishadi. Sportchilar uchun massaj sport mahoratini oshirishda, charchash bilan kurashishda yordamchi hisoblanadi, u ruhiy-jismoniy ish qobiliyatini tiklash va oshirishning eng yaxshi vositasidir.
Organizm fiziologik funksiyalariga ta’siri
Massaj muolajalari ta’siri ostida terida biologik faol moddalar paydo bo‘ladi va qonga tushadi, ular to‘qima gormonlari hisoblanadi va tomir reaksiyalarida, nerv impulslari uzatilishida va boshqa reaksiyalarda ishtirok etadi. Masalan, hujayralarda bog‘langan holda faolsiz joylashgan atsetilxolin massaj ta’siri natijasida eruvchan, faol holatga o‘tadi. Atsetilxolin nerv impulslarini bir hujayradan boshqa hujayraga o‘tkazishda muhim rol o‘ynaydi.
Massaj usullari xususiyatlari va qo‘llanilishi
To‘qimalarga mexanik ta’sir qilish-cho‘zish, surish, bosish, ishqalash, burash. Bu limfa, qon, to‘qimalararo suyuqlik sirkulyatsiyasiga (aylanishiga) yordam beradi, epidermisning kuchgan hujayralari chiqarilishiga sharoit yaratadi. Mexanik omil dimlanish hodisalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi, modda almashinuv va teri nafas olishiga ta’sir ko‘rsatadi. Massaj ta’siri organizmga turlichadir. U deyarli barcha kasalliklarda qo‘llaniladi, kapillyar qon aylanishiga, qon tomirlar tonusiga juda yaxshi ta’sir ko‘rsatadi.