Jismoniy madaniyat

“T”

 zarurligi haqida ham yozishadi. 

Bular -:

 

1.Temperament. 

2.Toqatlilik (terpenie). 

3.Talant. 

4.Tinimsiz mehnat (trudolyubie). 

Tashabbuskorlikning  muhimligi  shubxasiz,  lekin  bu  sifatning  faqat  rahbarda 

bo‘lganda ish samaradorligi yuqori bo‘ladi, degan fikrga e’tirozlar ham bo‘lgan. Masalan, 

mashhur  Deyl  Karnegi  kitobida  tashabbusni  yuqori  lavozimdagi  shaxsda  bo‘lishidan 

tashqari,  uni  xodimlarga  bera  olish  muhimligi  haqida  yozilgan.  o‘sha  kitobda 

keltirilishicha,  o‘sha  paytda  jahonda  yiliga  bir  million  dollar  miqdorda  daromadga  ega 

bo‘lgan  odamlar  juda  kam  bo‘lgan.  Shunday  shaxslardan  Uolter  Kraysler  va  Charlz 

Shveblarning yutuqlari asosida esa oddiy xaqiqatlar yotgan. Masalan, mashxur biznesmen 

Endryu Karnegi o‘z menedjeri Shvebga kuniga 3000 dollar, yiliga 1 mln. dollar to‘lagan. 

Bu  haqda  Shvebning  o‘zi  shunday  yozgan:  “Men  cho‘yan  quyishda  oddiy  ishchidan 

anchagina  no‘noq  va  ilmsiz  bo‘lganman.  Lekin  men  odamlarni  boshqarishni  bilganman. 

 

Mendagi eng noyob sifat - odamlarda tashabbusni uyg‘ota olish qobiliyatidir. Chunki 

insondagi  eng  noyob,  qimmatli  narsani  tan  olish  uni  ruhlantiradi.  Shaxsning  or-nomusi, 

qadrini tushiradigan narsa - bu mansabdorlarning ularni tanqid qilishidir. Xatolarni betga 

aytishdan o‘zni tiyish ham rahbarlik saxovatidir”. Endryu Karnegi o‘zining  qabr toshiga 

---

268 

 

quyidagi so‘zlarni yozishlarini vasiyat qilgan ekan: “Bu erda umri mobaynida o‘zidan ko‘ra 

aqlliroq  insonlarni  o‘ziga  bo‘ysundira  olgan  odam  yotibdi”.  Demak,  bu  so‘zlarning 

mohiyati  ham  oldingiday  -  odamdagi  iqtidor  va  aql-zakovatni  qo‘llab-quvvatlash  orqali 

ulardagi tashabbusni uyg‘ota olish mahorati unumli mehnatga olib keladi. 

Ko‘plab  tadqiqotchilar  rahbarlarning  qaysi  ish  uslubi  ma’quliligini  o‘rganish 

borasida tajriba to‘pladilar. 30-yillardayoq K.Levin, R.Lippman, R.Uaytlar tomonidan 

tavsiya  etilgan  boshqaruvning  avtokratik,  demokratik  hamda  erkin  turlari  haqidagi 

nazariya  keyingi  tadqiqotlarda  jahonning  ko‘plab  olimlari  tomonidan  har  taraflama 

tahlil qilindi. Ґar bir boshqaruv uslubining ham ijobiy, ham salbiy jixatlari to‘g‘risidagi 

fikrlar  tasdiqlandi.  Bundan  tashqari,  u  yoki  bu  boshqaruv  uslubining  samaradorligi 

xodimlarning  malakalari  va  saviyalariga  bog‘liq  ekanligi  ham  e’tirof  etildi.  Masalan, 

Rossiyada  o‘tkazilgan  tadqiqotlarda  yuqori  malakali  mutaxasislarning  68,6%  i 

boshqaruvning demokratik uslubini ma’qullagan bo‘lsalar, past malakalilarning 22,7% 

- direktiv uslubni, 8,7% esa erkin boshqaruv uslubini ma’qullab javob berganlar. 

Bundan tashqari, o‘sha tadqiqotlarda ma’lum bo‘ldiki, rahbarlarning o‘zlari ham 

muttasil ravishda u yoki bu boshqaruv uslubini amalda ko‘rsatishlari 31-45% holatlarda 

ro‘y berar, qolganlari esa ish jarayonida turlicha boshqaruv uslublarini aralash qo‘llar 

ekanlar. Shunisi xarakterliki, yuqori lavozimlarga ko‘tarilgan sari, ana shunday aralash 

uslublarni  qo‘llovchilar  soni  ortib  borarkan.  Pastroq  lavozimda  faqat  demokratik 

boshqaruv tarafdori bo‘lgan odam, vazir yoki shunga o‘xshash yuqori lavozimda endi 

avtoritarlilikni  ham,  erkinlikni  ham,  kollegial  qarorlar  chiqarish  siyosatini  ham 

uyg‘unlashtirib olib ketishi mumkin ekan. 

Boshqaruv sohasiga kadrlar tanlashda eng avvalo da’vogarning shaxsiy sifatlariga 

va faoliyat motivatsiyasiga e’tibor berish lozim. Masalan, moliyaviy boshqaruv sohasiga 

rahbarlarni  tanlash  uchun  zarur  bo‘lgan  psixologik  sifatlarni  aniqlash  bo‘yicha 

ko‘rsatmalar mazkur ma’ruzalar matnining ilova qismida keltirilgan. 

Yuqorida  qayd  etilgan  rahbar  shaxsining  turli  qirralarini  aniqlovchi 

psixodiagnostik  metodikalar  ko‘plab  mavjud  va  ulardan  ayrimlarini  amaliy 

mashg‘ulotlarda ko‘rib chiqish tavsiya etiladi.  

Shuning uchun ham rahbarlik sifatlari haqida gap ketganda, shaxsning bir qator 

bilimdonliklari nazarda tutiladi.