Jismoniy madaniyat

mehribonlik, 

jonsaraklik, 

muloqatga 

kirishuvchanlik, g‘amho‘rlik, rahm - shafqat va boshqalar

23

.

 

  Hayot uslubi va shaxs tiplari: 

Boshqaruvchi  tip

:  Bu  tip  insonlari  o‘ziga  ishongan  va  g`ayratli,  ahamiyatsiz 

sotsial manfaatlarga, agar bular mavjud bo`lmasa. Ular faol, ammo sotsial rejada emas, 

ularga  boshqalarning  baxt-saodati  ahamiyatsiz,  ular  tashqi  olam  o`stidan  hukmronlik 

qilish  xos.  Asosiy  hayotiy  muammolarini  ular  dushmanlik,  antisotsial  hal  etadilar 

(jinoyatchilar, narkomanlar, qonun buzarlar). 

Oluvchi tip:

 tashqi olamga tekinxurlik va o‘zining ehtiyojlarining ko‘p qismini 

boshqalar hisobiga qondirishga intiluvchi odamlar. Ularda sotsial manfaatlar yo`q, ular 

boshqalardan ko‘proq narsa olishga intiladilar. Ularning faolligi yuqori emas, ularning 

boshqalarga azob- uqubat keltirish ehtimoli kamroq. 

Qochuvchi  tip:

  bu  insonlarning  sotsial  qizitsishlari,  shaxsiy  muammolarni  hal 

etishdagi  majburiy  faolligi  past,  ular  muvaffaqiyatsizlikdan  qurqadilar  va  hayotiy 

muammolarini yechishdan  qochadilar. Ular qiyinchilik yoki omadsizlik tug`diradigan 

barchasidan qochadilar. 

Sotsial tip

: Bu yetuk talabga javob beradigan, sotsial manfaatlar bog‘lab turadi 

va yuqori faollikka ega. Bu inson boshqa insonlarga gamxurlik ko`rsatuvchi, ular bilan 

munosabatga  qiziquvchi,  insonlarning  asosiy  hayotiy  muammolarini  hal  etuvchi 

muammolarni:  ish,  sevgi,  dustlik-hamkorlikni,  shaxsiy  mardlikni,  mas’uliyatni  talab 

 

23

. Myers, D. G. Psychology. Hope College. Holland, Michigan, 2017. - R. 553-593. 

---

113 

 

etishini  biladi  va  boshqa  insonlarning  rohat-farogatida  o‘zining  hissasi  qushishga 

tayyor.

24 

  Qobiliyatsizlik va intellektning pastligi sabablaridan ham biri shuki, ana shu ikki 

xil  layoqat  o‘rtasida  tafovut  bo‘lishi  mumkin.  Masalan,  genial  rassom  oilasida  bola 

tug`ildi  deylik.  Unda  rassomchilik  uchun  tug`ma,  genetik  belgilar  otasi  tomonidan 

berilgan deylik. Lekin bolaning onasi farzandining ham rassom bo‘lishini xoxlamasligi, 

o‘ziga  uxshash  kushikchi  bo‘lishini  xoxlashi  mumkin.  Ayol  bolani  yoshlikdan  faqat 

musika muhitida tarbiyalaydi. Tabiiy layoqatning rivoji uchun ijtimoiy layoqat muhiti 

yuk,  ijtimoiy  layoqat  o’sishi  uchun  esa  tabiiy,  tug`ma  layoqat  yuk  bo‘lgani  sababli, 

bolada xech qanday talant namoyon bo’lmasligi, u oddiygina musikachi yoki kushikchi 

bo‘lish bilan cheklanishi mumkin. Intellekt testlari va qobiliyatdagi tug`ma va orttirilgan 

belgilarni o‘rganishning psixologik ahamiyati aynan shunda. Ilk yoshlikdan bolaning 

o‘zidagi  mavjud  imkoniyatlarni  rivojlantirish  shart-sharoitini  yaratish  ishini  to‘g‘ri 

yulga qo‘yish kerak. 

 

  Shuning uchun ham har bir ongli inson o‘zidagi qobiliyat va zexnni ilk yoshlikdan 

bilib,  usha  o‘zi  yaxshi  ko‘rgan,  «yuragi  chopgan»  ish  bilan  shugullansa,  va  undan 

qoniqish  olib,  qobiliyatini  o`stirishga  imkoniyat  topib,  yutuqlarga  erishsa,  biz  uni