Jismoniy madaniyat haqida nazariy bilimlarni dunyoga kelishi

II BOB. Uyg’onish davri taraqqiyparvarlarining jismoniy tarbiyaga oid ta’limotlari va ularning o’ziga xos xususiyatlari.
2.1. Merkurialisis jismoniy madaniyatga qo`shgan xissalari.
Mashhur Italiyan gumanist shifokori Ieronim Merkurialis (1530-1606 yillar) gimnastkaga doir oltita kitob yozdi. Dastlabki uch kitob jismoniy mashqlar tarixini yoritishiga, so‘nggi uch kitob esa jismoniy mashqlarni tibbiyot jihatidan taxlil qilishga bag‘ishlangandir. Merkurialis tibbiyotni davolash tibbiyotsi va saqlovchi tibbiyot deb ikkiga ajratadi. Saqlovchi tibbiyotni u buzuqchiliqka va oziq-ovqat hamda vanani ortiqcha istemol qilishga qarshi kurashga mo‘ljalladi; Bunday hollar oqsuyaklarning vakillariga muvofiq edi.
Merkurialis gimnastika va boshqa jismoniy mashqlarni saqlovchi tibbiyot vositalari jumlasiga kiritadi. U barcha mashqlarni haqiqat (davolash), harbiy (hayotiy, zaruriy) va sohta (atletik) mashqlar bo‘lgan edi.
Merkurialis ayrim mashqlarning ahamiyatini baholab, ko‘proq jismoniy ko‘ch talab qiladigan mashqlar salbiy tavsifladi va sog‘lomlashtirish-gigiena jihatdan foyda berish mumkin bo‘lgan mashqlargina bajarishni tavsiya qildi. U mushtlashishni inqor qilmadi, lekin yakkama-yakka mushtlashishni emas, balki kishini ng soyasi bilan mushtlashishni taklif qildi, chunki kishini ng soyasi bilan mushtlashishi “katta kuch ishlatishini” talab qilmaydi. Merkurialis suvda suzishni emas, balki cho‘milishni maqtaydi va baliq ovini taklif qiladi. U jismoniy tarbiyaning musobaqa metodini foydali deb hisoblamadi va sportni inqor qildi. Merkurialisning “bir vaqtlar katta e’tiborga sazovar bo‘lgan gimnastika san’atining tiklash uchun harakat qilishga” haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Uning hizmati shundan iboratki, u davolash-profilaktika mashqlarini tikladi va ularni tibbiyotning muhim vositalari sifatida himoya qiladi. ⁴
Merkurialis ko‘zga ko‘ringan cherkov arboblarining saroy shifokori, so‘ngra esa imperator Maksimlion II-ning ham shifokori edi. U feodal buyuk alzodalarning boshliqlariga ko‘rsatgan xizmatlari uchun o‘sha vaqtlardayoq eskirib qolgan ritsarlik unvoni bilan taqdirlangan edi.