|
O‘tirishlar: yerda yoki gimnastika jihozlarida o‘tirish holatlari. O‘tirishning quyidagi turlari bor: o‘tirish, oyoqlarni kerib o‘tirish, burchaksimon o‘tirish, oyoqlarni kerib bukib o‘tirish, bukilib o‘tirish, oyoqlarni quchoqlab o‘tirish, sonda o‘tirish va shu kabilar.
Qo‘l va oyoq harakatlari: harakatlar, baravar navbatma-navbat, ketma-ket, shuningdek, o‘ng qo‘lni o‘ng tomonga, chap qo‘lni chap tomonga yo‘naltirish, uning teskarisi, parallel, simmetrik va nosimmetrik bo‘lishi mumkin. Ular asosiy va oraliq tekislikdagi qo‘llarni bukmay va bukib bajariladi, qo‘llar bukilganda atamaga «bukish» so‘zi qo‘shiladi.
Oyoqlarni bukishda ham shu atama ishlatiladi. Masalan, o‘ng oyoqni bukish, o‘ng oyoqni bukib oldinga uzatish, o‘ng oyoqni bukib orqaga uzatish, o‘ng oyoqni yon tomonga bukish, o‘ng oyoqni bukib tizzani bir tomonga uzatish.
Qo‘llarning dastlabki holati: qo‘llar belda, yelkalarda, bosh ortida, ko‘krak oldida, chalishtirilgan holda orqada va boshqalar.
Engashish: gavdani bukishni anglatadigan atama. Engashishning quyidagi turlari bor: to‘la engashish, kerishib engashish, yarim engashish, pastlatib oldinga engashish, orqaga engashib yerga yetish, oyoqlarni keng ochib engashish, quchoqlab engashish.
Muvozanat – tarbiyalanuvchilarning gimnastika o‘rindig‘ida yurish mashqlari. Muvozanatning quyidagi turlari farqlanadi: gimnastika o‘rindig‘ida qo‘llar yonda, qo‘llar pastda muvozanat saqlash.
Gimnastika vositalari bilan bajariladigan mashqlarga nom berishda vositaning holati, o‘tiladigan yo‘l asosiy belgi bo‘lib hisoblanadi.
Qo‘llarni prujinasimon harakatlantirish - barcha bo‘g‘inlarni baravariga bukib, prujinasimon yaxlit harakat qilish turli yo‘nalishlarda bajariladi.
To‘lqinsimon – do‘ngsimon yarimcho‘qqayishdan boshlanadigan, bo‘g‘inlarning ketma-ket bin yoziladigan, ikkinchisi bukilishidan iborat murakkab yaxlit harakat. To‘lqinsimon harakatning quyidagi turlari bor: oldinga qarab to‘lqinsimon, o‘ng va chap tomonga to‘lqinsimon harakatlar.
Gimnastika mashqlarining qisqa va aniq yozilishi ularni tushunishda katta ahamiyatga ega. Belgilangan maqsadga qarab, u yoki bu yozish shakllari qo‘llaniladi, umumlashtiriladi, aniq (atamalogik), qisqartirish yoki chizma shakllari yoziladi.
Gimnastika mashqlari mavjud qoidalar (yuqorida qayd qilingan va belgilangan shakllar) asosida yozib boriladi.
Yozish qoidalariga quyidagilar kiradi: gimnastika mashqlarining ayrim guruhlari uchun belgilangan yozish tartibi, yozishda qo‘llaniladigan grammatik tartib va belgilarga rioya qilish. Quyida mazkur qoidalarni ko‘rib chiqamiz.
Umumrivojlantiruvchi mashqlarni yozish. Alohida harakatni yozishda quyidagilar ko‘rsatiladi:
Harakat boshlanadigan dastlabki holat.
Harakat nomi (engashish, burilish, tebranish, cho‘qqayish, yurish va boshq.).
Harakat yo‘nalishi (o‘ngga, orqaga va h.k.).
Agar zarur bo‘lsa, oxirgi holati.
Bir vaqtda bajariladigan bir necha harakatni yozayotganda alohida harakatlarni yozishda ko‘rinadiganlarini yozish qabul qilingan, lekin oldin, odatda, gavda yoki oyoqlar bilan bajariladigan asosiy harakatni, keyin esa boshqalarni yozish kerak bo‘ladi. Masalan, d.h. (dastlabki holat) oyoqlar yelka kengligida, qo‘llar belda, qo‘llarni yuqori ko‘tarish.
Turli vaqtda bajariladigan bir necha bir xil harakat (bir marta bajarilsa ham) ularning bajarilish navbatiga qarab yoziladi. Masalan, d.h. oyoqlarni kerib tik turish, qo‘llarni yonga cho‘zish.
O‘ng qo‘lni yoy shaklida pastga yo‘naltirib, chap tomonga burilish, o‘ng oyoq orqada, oyoq uchida, qo‘llar oldinga, o‘ng tizzaga tayanib turib, qo‘llarni yuqoriga ko‘tarish.
Agar harakat boshqa harakatlar bilan qo‘shilib kelsa (mashqning boshidan oxirigacha emas), uni birgalikda bajarilgan harakat bilan birlashtirib yozish kerak.
Erkin mashqlarni yozish. Erkin mashqlar muayyan izchillikda yozib boriladi.
Mashq nomi (kimlar uchun mo‘ljallangani).
Musiqa jo‘rligida. Masalan, Lepin musiqasi, yozishdan oldingi raqamlar hisobni bildiradi. Uning «Hamma narsani bajara olaman» degan ashulasi 2/4 o‘lchovda.
Gimnastika vositasi (tayoqcha) bilan bajariladigan mashqlardagi asosiy holatlar: tayoqcha pastda, tayoqcha ko‘krakda, tayoqcha oldinda-yuqorida, tayoqcha boshda, bosh ortida, ko‘kraklarda va boshq.
Tayoqcha bilan bajariladigan mashqlardagi nosimmetrik holatlarni mana bunday yozish qabul qilingan: tayoqcha yelka oldida, tayoqcha boshning ortida o‘ng va boshqalar, tayoqcha bilan qo‘l to‘g‘ri chiziq hosil qilib turmasa, unda holatlar: o‘ng qo‘l yon tomonga, tayoqcha yuqoriga qaratiladi, deb yoziladi. Tayoqcha tutishning boshqa usullari qo‘shimcha ravishda ko‘rsatiladi. Masalan, tayoqcha o‘ng uchi ko‘tarilib, yelka oldida yoki tayoqchaning o‘ng uchi ko‘tarilib ko‘krakda tutish.
Jihozlarda bajariladigan mashqlar atamalari
Tutish - jihozni ushlash usuli. Tutishning quyidagi turlari bor: ustidan tutish, ostidan tutish, turlicha tutish, teskari tutish, chalishtirma tutish, keng tutish, tor tutish, jips tutish, chuqur tutish, tutish so‘zi qisqartirish qoidasiga binoan tushirib qoldiriladi.
Osilish – jihozda tarbiyalanuvchining yelkasi tutish nuqtasidan past bo‘lgan holat. Osilishning quyidagi turlari bor: oddiy osilish, bunda jihoz tananing bir muayyan qismi ko‘pincha qo‘l bilan tutiladi.
Aralash osilish – bunda gavdaning yana biron qismidan qo‘shimcha tayanish uchun foydalaniladi.
Oddiy osilish: osilish, qo‘llarni bukib osilish, bukilib osilish, kerishib osilish va shu kabilar.
Aralash osilish: cho‘qqayib osilish, turgan holatdan osilish, yotib osilish, turib osilish.
Tayanish - tarbiyalanuvchilarning yelkalari tayanch nuqtasidan yuqori bo‘lgan holat. Tayanishlar oddiy va aralash bo‘ladi.
Oddiy tayanishlar: tayanish, bilaklarga tayanish, qo‘llarga tayanish, bukilib qo‘ltiqlarga tayanish, orqadan tayanish, burchakli tayanish.
Aralash tayanish: o‘ng oyoqqa cho‘qqayib tayanib, chap oyoqni orqaga uzatish yoki orqaga uzatib oyoq uchini qo‘yish, gavdani bukib qo‘llarga tayanib yotib, chap oyoqni orqaga uzatish va shu kabilar.
O‘tirish - jihozda o‘tirgan holat. O‘tirishning quyidagi turlari bor: chordana qurib o‘tirish, o‘tirish va boshq.
Vositalar bilan bajariladigan mashqlarning boshlanishini quyidagi atamalar bilan ta'riflash mumkin: sakrab, tayanib turib, qo‘llarda tayanib o‘tirish va shu kabilar.
Burilish - gavdaning tik o‘qi atrofida harakatlanishi. Burilishnin quyidagi turlari bor: oldinga burilish, orqaga burilish va boshq.
O‘tkazish – oyoqni vositalar ustidan harakatlantirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
