Жисмоний маданият соҳасида илғор хорижий тажрибалар

Ko‘rgazmalilik tamoyili. O‘rgatish ko‘rgazmali bo‘lishiga erishish uchun jismoniy tarbiya instruktori quyidagi bir qancha vosita va usullardan foydalanadi:
- harakatning mukammal ijrosini namoyish qilish;
- ayrim harakat topshiriqlari texnikasining detallarini og‘zaki tasvirlab berish va boshqa harakatlar bilan taqqoslash;
- alohida holatlarini maxsus to‘htatib ko‘rsatish, yordamlashib bajartirish va boshqa osonlashtirilgan harakatlar natijasida harakatni alohida e'tibor bilan his etishni hosil qilish.
Osonlik tamoyili bolalarga ular kuchiga mos keladigan vazifalar berilishini talab qiladi. Aks holda bolalar mashg‘ulotlarga qiziqmay qo‘yadilar. Biroq, osonlik prinsipi bolalarni qiyinchiliklarni yengishga o‘rgatish zaruratini mutlaqo inkor etmaydi.
Jismoniy tarbiya instruktoribolalarning nimaga qodirligini, ularning aniq mashqlarni o‘zlashtirish imkoniyatlarini uzluksiz chuqur o‘rganib borishi kerak.
Osonlilik tamoyili didaktikaning ma'lumdan noma'lumga, osondan qiyinga, soddadan murakkabga, degan qoidalar bilan chambarchas bog‘liq.
Tizimlilik tamoyili quyidagilarni:
- harakat faoliyatini o‘rganishda muayyan izchillik bo‘lishini;
- turli harakat vazifalarini hal qilish qobiliyatini rivojlantirish uchun harakat ko‘nikmasini muntazam takomillashtirib borish va yangi mashqlarni o‘rganishni;
- bolalarning ishtiyoqi va aktivligini so‘ndirmaslik maqsadida o‘rgatish jarayonida dam olishni almashlab turishni nazarda tutadi.
O‘rgatish uslublari deganda qo‘yilgan vazifalarni hal qilish uchun kerakli muayyan yo‘llarni tanlashni tushuniladi.
Xilma – xil o‘rgatish uslublari quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
Birinchi guruh o‘rgatish uslublariga quyidagilar kiradi:
- og‘zaki uslub universal uslublardan biri bo‘lib, bolalar bilan munosabatda bo‘lish jarayonida idora qilish imkonini beradi. Bunda gimnastika atamasidan foydalanish aloxida ahamiyatga ega bo‘ladi, chunki shu terminalogiya yordamida jismoniy tarbiya instruktorining bolalarga nutq orqali ta'sir etishi aniq va qisqa bo‘lishiga erishish mumkin;
- harakat ko‘nikmasi to‘g‘risidagi ma'lumotni bildirish uslubi, namoyish qiluvchi tomonidan mashqlarni ijro etish yo‘li ko‘rgazmali ko‘rsatish va harakat texnikasi elementlarini bajarish yo‘li bilan namoyon qilinadi.
Mazkur o‘rgatish uslublari, asosan, mashq texnikasi asoslari to‘g‘risidagi tasavvurni hosil qilish va aniqlashga qaratilgan bo‘lib, butun o‘rgatish davri mobaynida qo‘llashi mumkin (1-jadval).
1-jadval
O‘rgatish bosqichlari, uslublari va vositalari