Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

2-xulosa:
O'zgarmas kuch ta'sirida jismning olgan tezlanishi jism massasiga teskari proporsional, ya'ni:
a~ 1/m.

4. Mustahkamlash: Bajarilgan ish haqida xulosa yoziladi va nazorat savollariga javob beriladi.
5. Uyga vazifa: O’tilgan mavzularni o’qib kelish.


29-dars Sana: 7-sinf
Mavzu: Nyutonning uchinchi qonuni
Darsning maqsadi.
a) O'quvchilarda Nyutonning uchinchi qonuni — aks ta'sir qonuni haqida tasavvurlar hosil qilish, bu qonun natijalarini amalda qo'llay olish malakasini shakllantirish.
b) O’quchilarda o’zaro hurmat va do’stlik tuyg’ularini shakllantirish
d) O’quvchilarning tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish


Darsning turi: yangi bilim eruvchi
Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish
Dars jihozlari: darslik, jadvallar.
Dars rejasi:
1. Tashkiliy qism (2 minut).
2. 0‘tilgan mavzuni suhbatlashish orqali takrorlash (10 minut).
3. Yangi mavzuning bayoni (20 minut).
4. Yangi mavzuga doir masala yechish (10 minut).
5. O’quvchilarni baholash (2 minut)
6. Uyga vazifa berish (1 minut).
Darsning borishi
a) Tashkiliy qism
b) O’tilgan mavzuni so’rash
1) Jism massasi o’zgarmas bo’lganda uning olgan tezlanishi bilan ta’sir qiluvchi kuch orasida qanday munosabatlar namoyon bo’ladi?
2) O’zgarmas kuch ta’sirida jismning olgan tezlanishi bilan massasi orasida qanday munosabat namoyon bo’ladi?
3) Nyutonning ikkinchi qonuni qanday ifodalanadi?
4) Kuch birligi qilib qanday birlik olingan?
5) Kuchning asosiy va hosilaviy birliklari orasidagi munosabatlarni aytib bering
3. Yangi mavzu bayoni:
Tajribalar va ularning tahlili
Tabiatda hech qachon bir jismning ikkinchi jismga ta'siri bir tomonlama bo'lmaydi. Bir jism ikkinchi jismga ta'sir etsa, ikkinchi jism ham birinchi jismga ta'sir ko'rsatadi.
18-§ da o'tkazilgan tajribani yana bir bor tahlil qilib ko'raylik. 49-rasmda tasvirlangan aravachalarning massalari o'zaro teng, ya'ni m, = m₂. Birinchi aravachadagi elastik plastinkani egib turgan ip kuydirib yuborilsa, ikkala aravacha ikki tomonga bir xil tezlanish (<7, = a₂) bilan harakat qila boshlagan. Bu demakki, ikkala aravachaga bir xil kattalikda, lekin qarama-qarshi yo'nalgan /•", va F₂ kuchlar ta'sir etadi.
O'zaro ta'sir etuvchi jismlarning massalari turlicha bo'lganda ham bu kuchlar miqdor jihatdan bir-biriga teng bo'ladi. Bunga ishonch hosil qilish uchun 50-rasmda tasvirlangan tajribani yana bir bor ko'rib chiqaylik. Unda ikkinchi aravacha ustiga yuk qo'yish bilan uning massasi oshirilgan va m₂ > m_x qilib oiingan. Birinchi aravachadagi ip kuydirib yuborilganda ikkala aravacha ikki tomonga harakatlana boshlagan. Lekin bu gal birinchi aravachaning tezlanishi ikkinchi aravachaning tezlanishidan katta, ya'ni a_t > a₂bo'lgan. Ikkinchi aravachaning massasi birinchisinikidan qancha marta katta bo'lsa, uning tezlanishi birinchi aravachanikidan shuncha marta kichik bo'ladi. Lekin har bir aravacha massasining olgan tezlanishiga ko'paytmasi o'zaro teng bo'laveradi, ya'ni m₁a_] = m₂a₂. Bu demakki, massalari turlicha bo'lishidan qat'iy nazar, aravachalarning bir-biriga ta'sir kuchlari kattalik jihatdan bir xil bo'laverar ekan, ya'ni:
F = F₂.
Nyutonning uchinchi qonuni formula! va ta'rifi