Йирик шохли ҳайвонларда метоболизм (ОВҚат ҳазм қилиш билан боғЛИҚ) касалликлари

ЙИРИК ШОХЛИ ҲАЙВОНЛАРДА МЕТОБОЛИЗМ (ОВҚАТ ҲАЗМ ҚИЛИШ БИЛАН БОҒЛИҚ) КАСАЛЛИКЛАРИ
Др. Нежла Эркал Мутахассис ветеринар доктор
Этлик Ветеринар Назорати Марказий Тадқиқот Институти
Ферма ҳайвонларининг емишларида минерал вавитаминларнин гетишмаслиги натижасида тез-тез учраб турадиган ва ҳасталиклар рўйхатининг бошида келадиган метаболизм касалликлари иқтисодиётга жуда катта зарар етказади.
Бу турдаги касалликлар асосан сут сигирлари ва бўғоз қўйларда учрайди.
Чорва молларида кузатиладиган баъзи асосий метоболик ҳасталиклар қуйидагилардир:

• 
  Кетоз
  
• 
  Бузоқ Безгаги
  
• 
  Яйлов Тетанияси
  

КЕТОЗ
Асосан кўп сут берадиган сигирларда кузатиладиган яширин ва хроник шаклда ўтувчи метоболик касалликдир.
Карбонгидрат ва учувчи ёғ кислоталари метоболизм бузилишлари натижасида келиб чиқади.
Сабаблари:

• 
  Сут шакари (лактоза)нинг ҳосил бўлиши учун глукоза истеъмол қилиш
  
• 
  Болалашда танада ёғ миқдорининг кўплиги
  
• 
  Болалашдан сўнгра қувват етишмовчилиги.
  
• 
  Жигарнинг анормал ишлаши
  
• 
  Гормонол бузилишлар
  
• 
  Емишда оқсил етишмовчилиги ёки кўпайиб кетиши
  
• 
  Витамин (А, Б12) ва минерал модда (Фосфор, коббалт, манган) етишовчилиги
  
• 
  Сифатсиз силос емлари, чириган ва ачиган ем моддалари, айниган ёғлар ва ёғли кунжараларни кўп миқдорда истеъмол қилиш
  

Касаллик белгилари:

• 
  Иштаҳасизлик, тез озиб кетиш ва сув йўқотиш
  
• 
  Қонда глукоза миқдорининг тушиб кетиши
  
• 
  Сут миқдорининг пасайиши
  
• 
  Қон, сийдик ва сут таркибида кетон моддаларининг миқдори ортиб кетиши
  
• 
  Кислота-асос мувозанатининг бузилиши (asidosis)
  
• 
  Жигарда ёғ тўпланиши
  
• 
  Нафас ҳавосида асетон ҳиди
  
• 
  Озуқа ҳисобланмайдиган бошқа моддаларни ейиш
  
• 
  Хотира йўқолиши
  
• 
  Кўзнинг хиралашуви, яхши кўрмаслик
  
• 
  Юришда мувозанат бузилиши, оқсаш
  
• 
  Тиш ғижирлатиш, ялаш, ўкириш ва шаталоқ отиш
  

Ташхис: клиник белгиларга қараб ҳайвондан олинган зардоб, сут ва сийдик намуналарини лабораторияга юбориб тест қилиш орқали амалга оширилади.
Давоси: ҳасталикка чалинган ҳайвонларнинг ўз-ўзидан соғайиб кетиши жуда қийин.
Шу боисдан даво учун, мутлақо, ветеринар докторга мурожаат қилиш шарт.
Профилактика:

• 
  Ҳайвонларнинг бемалол ҳаракатланиши учун шароит қилиб бериш
  
• 
  Туғишга 6 ҳафта қолганда сигирларни соғиш тўхтатилади
  
• 
  Озуқа ўзгартирилади, яшил ҳолда маккажўхори, сифатли яшил ва қуруқ ўт берилади.
  
• 
  Бўғозлик ва лактатсия даврларида емларга етарли миқдорда минерал модда, микроэлементлар ва витаминлар қўшилади.
  
• 
  Ҳайвонларнинг қувват ва оқсилга бўлган эҳтиёжлари ҳайвон ҳолатига қараб мосланади.