Jinoyatni sodir etish bosqichlari Jinoyat sodir etish bosqichlari tushunchasi va uning turlari

Jinoyat sodir etish uchun shart-sharoit yaratish deganda, jinoyat quroli yoki vositalarini izlash, tayyorlash, jinoyat sodir etish vaqti va sharoitini aniqlash, jinoyat sodir etishga halaqit berishi mumkin bo‘lgan to‘siqlarni bartaraf etish, sheriklarni yollash, jinoiy guruh tuzish va jinoyat sodir etishga qaratilgan boshqa harakatlar tushuniladi.

Tayyorgarlik jarayonini batafsil bayon qilish ancha qiyin, shu sababli qonun chiqaruvchi jinoyatni sodir etish uchun ko‘riladigan tayyorgarlikning barcha turlarini “shart-sharoit yaratish” tushuncha-siga kiritadi. Tayyorgarlikning dastlabki ikkita obyektiv belgisi muqobil ahamiyatga ega. Tayyorgarlik kelgusida jinoyat sodir etish uchun shart-sharoit yaratishga, shuningdek, bundan keyin jinoyatni yashirishga yoki ayni bir vaqtning o‘zida unisiga ham, bunisiga ham qaratilgan bo‘lishi mumkin.

Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish qonun bilan qo‘riqlanadigan biror obyektga bevosita xavf tug‘dirmaydi va shu belgisi bilan u jinoyatga suiqasd qilishdan farq qiladi. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish jinoyatni sodir etishni osonlashtirish maqsadida amalga oshiriladigan faol harakatlardan iboratdir. Jinoyat sodir etish uchun amalga oshiriladigan harakatlar ikki xil bo‘ladi: biri jinoyat tarkibining elementi bo‘lsa, ikkinchisi jinoyat sodir etilishini ta’minlovchi aktdir. Bu ikki hara-katning mavjudligi shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish uchun asos bo‘ladi.

Bu harakatlar jinoyat sodir etishga yoki jinoyatni yashirishga yordam beruvchi harakatlardan iborat bo‘lishi mumkin. Jinoyat sodir etish bosqichi sifatida tayyorgarlik faqat aniq bir jinoyat sodir etish uchun tayyorgarlik ko‘rilgandagina mavjud bo‘ladi. Bunda sub’yekt jinoyatni oxiriga yetkazishiga ishonadi. Agar shaxs har ehtimolga qarshi, masalan, biron-bir qilmishni amalga oshirish quroli yoki vositasini tayyorlashi yoki olishi jinoyat sodir etish bosqichi sifatida baholanmaydi. Ba’zi hollarda shaxsning bunday harakati mustaqil jinoyat tarkibini tashkil qilishi mumkin. Masalan, qasddan odam o‘ldirish maqsadida o‘qotar quroldan foydalanish uchun unga qonun-ga xilof tarzda egalik qilsa, aybdor Jinoyat kodeksi 247-moddasidagi alohida jinoyat tarkibi bo‘yicha jinoiy javobgarlikka tortiladi.

Jinoyat quroli deganda amaliyotda ham, nazariyada ham be-vosita uning yordamida jinoyat sodir etiladigan, ya’ni jinoyat obyektiv tomonini to‘liq yoki qisman amalga oshiruvchi predmet tushuniladi. Bunga o‘qotar qurollar, pichoq, qilich, nayza misol bo‘la oladi.