Жиноятда иштирокчиликнинг объектив белгилари билан боѓлиќ айрим муаммолар

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

ALIShER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI

HUQUQShUNOSLIK FAKULTETI

«JINOYaT HUQUQI» KAFEDRASI
MALAKAVIY BITIRUV

IShI
MAVZU: IShTIROKChILIKDA SODIR ETILADIGAN JINOYaTLAR VA ULARGA QARShI KURASh

BAJARUVChI: 4-kurs talabasi

RAZZOQOV F.

ILMIY RAHBAR: F.HAYITOV


SAMARQAND – 2012
KIRISh

Mavzuning dolzarbligi.Mamlakatimizda yerkin va demokratik jamiyat qurilishining hozirgi bosqichida huquqiy tizimning takomillashuvining o’ziga xos belgisi sifatida huquq tarmoqlari va alohida normalarni ijtimoiy munosabatlarning o’zgaruvchan tarkibiga muvofiqligini ta’minlash asosiy maqsad deb qaralmoqda. Huquqiy tartibga solish mexanizmini tizimli tahlil qilishda yuzaga kelgan yehtiyojlar shundan dalolat beradiki, huquqning ayrim tarmoqlarini tabaqalashtirib, institutlarga bo’lib o’rganish, o’sha huquq tarmoqlari tabaqalashuvining qonuniy natijasi sifatida bugungi kunda ayrim huquq tarmoqlarini va tarmoqlar guruhlarini o’zaro bir-biriga ta’siri holatida kompleks o’rganish bilan almashadi. Bu borada jinoyat huquqi va kriminologiya fanlarining tarkibiy bo’g’ini deb ye’tirof yetilayotgan ishtirokchilikda sodir yetilayotgan jinoyatlarga qarshi kurash muammosi ham bundan mustasno yemas.

Ishtirokchilikda sodir yetilgan jinoyatlarga qarshi kurashni ilmiy-nazariy jihatdan o’rganishga bo’lgan qiziqish yigirmanchi asrning yetmish-saksoninchi yillariga to’g’ri keladi.Chunki aynan shu davrlarda uyushgan jinoyatchilikning alomatlarini jinoyat qonunchiligi nuqtai-nazaridan dastlabki ilmiy va huquqiy baholashlar yuzaga kelganligini ko’rish mumkin.

Uyushgan jinoyatchilikning nafaqat mamlakatimizda,balki jahon miqyosida ijtimoiy-huquqiy,qolaversa, siyosiy nuqtai-nazardan ko’rib chiqilishi va baho berilishi uning turli ijtimoiy-tabiiy fanlarning tadqiqot obektiga kirib borayotganligining o’ziyoq bu muammoning naqadar dolzarb yekanligin ko’rsatadi. Uyushgan jinoyatchilikning oldini olish va unga yo’l qo’ymaslikning yana bir jihati ularning amaliy jihatdan oldini olish chora-tadbirlarini samarali qo’llashdan iborat.

Uyushgan jinoyatchilikning jahon miqyosidagi uyushgalik xususiyatidan kelib chiqqan holda, yana bir bor ta’kidlash joizki, ushbu ijtimoiy illat insoniyat taraqqiyotiga katta xavf tug’dirishini hayot tajdribasi ko’rsatmoqda.Ya’ni uyushgan jinoyatchilik ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, qolaversa madaniy, munosabatlar yo’nalishining har birida, shu bilan birga ushbu yo’nalishlarda sodir yetiladigan jinoyatlarning bir-biri bilan o’zaro aloqadorligini ham ko’rsatadi.

Shu bois, mamlakatimizda aynan uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash borasida zarur chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda va shu maqsadda davlat boshqaruv organlari tizimida maxsus organlar hamda xizmat sohalari tuzishga alohida ye’tibor qaratilgan. Jumladan ichki ishlar vazirligi va prokuratura organlari tizimida uyushgan jinoyatchilik va korrupsiyaga qarshi kurashda faoliyat ko’rsatuvchi bo’lim va va bo’linmalar tashkil yetilgan.

Yeng muhimi uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashda jahon hamjamiyati bilan hamkorlik qilish va aytib o’tilgandek, uyushgan jinoyatchilik va uning oldini olishni ta’minlash davlat siyosatida alohida o’rin tutadi.

Uyushgan jinoyatchilik jamiyat hayotining turli yo’nalishlarida yuzaga kelayotganligini ko’rish mumkin. Ayniqsa, bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan yuzaga kelgan ijtimoiy ishlab chiqarish sohasida, davlatlar o’rtasida yangidan shakllanayotgan iqtimodiy va siyosiy aloqalar hamda ushbu sanab o’tilganlar bilan bog’liq jinoiy faoliyatlarning yuzaga kelishi jamoatchilik ye’tiborini o’ziga tortmoqda. Bu yesa ishtirokchilikda sodir yetiladigan jinoyatlar va uning o’ziga xos jihatlarini ilmiy-nazariy jihatdan ko’rib chiqishni talab yetadi.

To’g’ri uyushgan jinoyatchilik va umuman guruh bo’lib jinoyat sodir yetish fan uchun yangilik yemas.Ushbu ijtimoiy illat ustidan tadqiqotlar olib borilgan va olib borilmoqda.

Uyushgan jinoiy guruhlarning tijorat va biznes sohasida qaror topishi oqibatida aholining ko’pchilik qismi o’zi anglamagan holda uyushgan jinoiy guruhlar xizmatidan foydalanishlarini jahon miqyosida ham ko’rish mumkin. Shuningdek, olimlarning fikriga ko’ra, uyushgan jinoiy guruhlar faoliyati va ularning o’ziga xos shakllanishlarini kriminologiya nuqtai-nazaridan o’rganish bu turkum jinoyatlarning oldini olish va ularpga yo’l qo’ymaslikda katta ahamiyatga yegadir.

Bizning fikrimizcha, ishtirokchilikda sodir yetiladigan jinoyatlar uchun jazo tayinlash amaliyotini qo’llashda amaldagi qonunchilik doirasida jazo miqdorini oshirish maqsadga muvofiq yemas, chunki jazoning qattiqligi jinoyatchilikni kamayishiga olib kelmaydi. Hozirgi sharoitda sharoitda huquqning kishilar ongi va xulq-atvoriga ta’siri jazo ta’siriga qaraganda ancha keng, boy va rang-barangdir. Taqiqlovchi jinoiy-huquqiy huquq normalarini qabul qilinishing o’ziyoq fuqarolarning ongi va xulq-atvoriga, xatti-harakatiga tartibga soluvchi ta’sir ko’rsatadi.

Shu munosabat bilan ye’tiborga sazovor tendensiya ishtirokchilikda sodir yetiladigan jinoyatlarni yanada kengroq ijtimoiy tahlil pozisiyasidan kelib chiqib, qonun chiqaruvchi tomonidan ijobiy hal yetiladigan jinoyat uchun yuridik javobgarlik muammosi bilan bog’liqlikda yondashish maqsadga muvofiqdir.