Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí

Juwmaqlaw
Ápiwayı jaqtılıq dáreklerinen jaqtılıqnıń interferensiya, difraksiya, qutblanish hádiyseleri jaqtılıqnıń tolqınlı qásiyetlerinen shubhasız dárek beredi. Biraq, bul hádiyselerde de, tiyisli sharayatlarda jaqtılıq korpuskulyar ózgeshelikti kórinetuǵın etedi. Óz gezeginde, denelerdiń ıssılıq nurlanıwınıń nizamlıqları, fotoelektr effekti hám basqalar shubhasız gúwalıq berediki, jaqtılıq úzliksiz, shozılǵan tolqın retinde emes, bálki energiyanıń " tudalari" (bólimleri, kvantları ) aǵımı retinde, yaǵnıy. bólekler aǵımı retinde - fotonlar.
Sonday etip, jaqtılıq tolqınlardıń úzliksizligin hám bólekshelerdiń diskretligin birlestiredi. Eger fotonlar tek háreketlenip atırǵanda (c tezlikte) bar ekenligin esapqa alsaq, biz tolqın hám korpuskulyar ayrıqshalıqlar bir waqıttıń ózinde jaqtılıqqa tán degen juwmaqqa kelamiz. Biraq birqansha hádiyselerde málim sharayatlarda tolqın yamasa korpuskulyar ayrıqshalıqlar tiykarǵı rol oynaydı hám jaqtılıqnı tolqın yamasa bólekshe (korpuskula) retinde kóriw múmkin.
Kórip ótkenimizdey, klassik fizika jetip bara almaytuǵın sheklerdi kvant fizikasi nızamların qollap basıp ótilgen. Mikroolam sırların biliwde kvant fizikasi tiykarǵı qural bolıp xızmet etken. Naǵız ózi tarawlardı keń izertlew etiliwi nátiyjesinde házirde nanoolam jaratılıp atır, yaǵnıy bul álem nano ólshemde boladı hám tek kvant fizikasi nızamlarına boysunadı. Bunda nanozarracha degende kvant fizikasi nızamları tolıqlaligicha qo'lllanadigan eń kata bólekshe túsiniledi.
Fotoefekt nızamları qollanıwına kelsek. Bul nızamlardı qollap kóshe shıraları insan tásirisiz avtomatikalıq basqarıw sistemasına ótkerilgen. Fotorezistorlar tayarlanıp túrli pán tarawlarında keń qollanılıp atır. Házirgi kúnde júdá keń yoyilgan, qálegen tarmaqqa kirgiziwge urınılıp atırǵan, májburiy nurlanıw esabına nurlanıw payda etetuǵın, kogerent jaqtılıq dárekleri yamasa optikalıq kvant generatorları - lazerlar ústinde qızıqlı hám keń qamtılǵan jumıslar alıp barılmaqta. Olardı óndiriske nátiyjeni ámelde qollanıwı jańa tarawlardı payda bolıwına, turmıs sharayatın jáne de jasılab, insan zárúriyatın qandırıwǵa xizmet etip atır.