Jamurad yangiboyevich, amirov

 

---

 
32 
Inbridingni muntazam qo‘llash quyidagilarga olib keladi: 
-  Inbred  hayvonlarini  imahsuldorligi,  otalanishi,  va  pushtdorligini 
pasayishiga; 
- Hayotchanligi pasayishiga; 
- Konstitutsiyasini bo‘shashishiga; 
-  Avlodning  maydalashishiga  va  karliklikka,  o‘lik  tug‘ilishiga,  majrux 
tug‘ilishiga va pushtsiz bo‘lishga; 
- O‘zgaruvchanlikni  ortishiga. 
Inbridingni salbiy ta’sirini quyidagicha susaytirish mumkin: 
A) «qonni yangilash»- bir zotga mansub qarindosh bo‘lmagan hayvon bilan 
juftlash; 
B) Boshqa zot hayvonlari bilan juftlash; 
V) Qattiq tanlash; 
G) Inbred hayvonlarni yaxshi oziqlantirish va saqlash; 
D)  Qarindosh  hayvonlar  juftlanganda,  erkak  va  urg‘ochi  hayvonlarning 
turli sharoitda o‘stirilganligi inobatga olish. 
Turli  turga  mansub  hayvonlar  inbridingga  turlicha  javob  beradi. 
Inbridingga otlar va cho‘chqalar juda sezuvchan bo‘lib, qoramollar va qo‘ylarda 
unchalik  bo‘lmaydi.  Parrandalarda  4-5  bo‘g‘in  qon  aralashishi  ro‘y  bersa 
pushtdorligi, cho‘chqalar esa hayotchanligini yo‘qotadi. 
O‘simlikshunos  va  chorvadorlar  qachonlardir  qarindosh  bo‘lmagan 
(autbred) yoki boshqa zot (krossbriding), boshqa tur (gibritizatsiya) hayvonlarni 
juftlash  natijasida  baquvvat  va  hayotchan  avlodlar  olish  isbotlagan.  Bu    holat 
geterozis  deb  ataladi  (ushbu  terminni  1914  yilida  Djon  Shell  taklif  etgan).  
Geterozis  –  avlodning  ota  –  onaga  nisbatan  rivojlanishi,  konstitutsional 
mustahkamligi,  kasalliklarga  chidamliligi, 
oziqalardan  foydalanish  va 
mahsuldorligi  bo‘yicha  ustunligi  hisoblanib,  yuqori  geterozigotalik    natijasida 
ro‘y beradi. U hamma noqarindosh hayvonlar juftlanganda yoki hamma belgilar 
bo‘yicha  ro‘y  beravermaydi  (skelet  tuzilishi,  tus,  jun  va  barra  teri  sifati, 
jingalaklik, sutning yog‘liligi va oqsilliligi). 
Geterozis  birinchi  bo‘g‘inda  mavj  urub,  keyingi  bo‘g‘inlarda  susayib 
boradi va oxiri yuqoladi. 
Geterozis  ko‘pincha  inbriding  sezuvchan  bo‘lgan  belgilarda  ro‘y  beradi 
(hayotchanlik,  sut  mahsuldorlik,  tuxum  mahsuldorligi  va  boshqalar).  Ushbu 
belgilar past irsiy koeffitsientga ega bo‘lib ularga genlarning noaddativ va tashqi 
muhit ta’sir o‘tkazadi. Ba’zi belgilar inbrid depressiya va geterozis ta’sirida kam 
o‘zgaradi  (oziqadan  foydalanish,  nimta  sifati,  junning  uzunligi,  ingichkaligi, 
tuxum  vazni  va  boshqalar),  chunki  ularda  irsiyat  koeffitsienti  yuqori  bo‘lib, 
additiv genlar ishtirokida shakllanadi; ularga tashqi muhit kam ta’sir  o‘tkazadi. 
Bu  holatlardan  oqilona  foydalanish  hayvonlardan  mo‘l  va  sifatli  mahsulotlar 
olishni ta’minlaydi. 
Alohida hayvon, butun guruhlarning  moslik  yoki kombinatsion  qobiliyati- 
chatishtirishda  qatnashayotgan  hayvonlarning  juftlash  natijasida  yuqori 

---

 
33 
hayotchan,  mahsuldor,  geterozis  avlod  olish  dYemakdir.  Juftlanayotgan 
hayvonlarning  kombinatsion  qobiliyatini  saqlash  uchun  turli  qator  va  zotga 
mansub  hayvonlar    urug‘lantirilganda  olingan  avlodlar  baholanadi  (yirik  vazni, 
sutdorligi,  tuxumdorligi  bo‘yicha).  Kombinatsion  qobiliyat  umumiy  va  maxsus 
bo‘ladi.