Jamurad yangiboyevich, amirov

 
Oziqalarni tayyorlash  
 
Xo‘jalikda  eng  ma’suliyatli  tadbir  hisoblanadi,  chunki  oziqa  sifati  va 
to‘yimliligi uning qanday  tayyorlanganligiga bog‘liq. 
Odatda  oziqalar  qish  mavsumi  uchun  tayyorlanadi,  chunki  bu  davrda 
hayvonlar yozda  tayyorlangan oziqalarni iste’mol qiladilar. 
Pichan  tayyorlash  uchun  o‘simlikning  urish  davri  belgilanadi,  bu 
boshoqlilar  uchun  boshoq  chiqargan  davri,  dukkaklilar  uchun  esa  to‘liq  
g‘unchalab  10%  gullagan  paytda  hisoblanadi.  Pichan  tayyorlash  quyidagi 
bosqichlardan  iborat:  o‘rish,  ag‘darish,  to‘plash,  ortish,  tashish,  g‘aramlash. 
O‘rish  kosilkalar    va  jatkalar  yordamida  amalga  oshiriladi.  O‘rilgan  o‘t  bir 
tekisda  qurishi  uchun  u  ag‘dariladi,  uning  namligi  20-25%  ga  tushganda  u 
to‘planadi,  pogruzchiklar  (PU-0,5)  yordamida  telejkalarga  ortiladi  va 
pichanxonalarga  yetkaziladi.  Pichan  g‘aramga  bosiladi.  G‘aram  tagi  yerdan 
kamida  70  sm  baland  bo‘lishi  kerak,  pichan  to‘liq  bosib  bo‘lingandan  keyin 
uning  usti  suyri  bo‘lim  qor  va  yomg‘ir  suvlari  bYemalol  oqib  tushadigan 
bo‘lishi  kerak.  Iloji  boricha  g‘aram  ustini  nam  o‘tkazmaydigan  matolar  bilan 
o‘rash kerak, natijada pichan  harajati 15-20% kamayadi. 
Pichanni  iloji  bor  joylarda  maxsus  ayvonlar  tagida,  soyada  quritish  uning 
tarkibidagi barcha to‘yimli moddalar va karotinni saqlab qolish imkonini beradi. 
Bundan tashqari  yirik  fermer  xo‘jaliklarda  pichanlarni sun‘iy  shamollatish 
(ventilyatorlar yordamida) orqali sifatli pichan tayyorlash mumkin. 
Ko‘k o‘tlarda o‘t talqoni tayyorlash alohida ahamiyatga ega, chunki ushbu 
oziqa yosh hayvonlar, ayniqsa cho‘chqa va parrandalar ratsioning ajralmas qismi 
hisoblanadi.  Ko‘k  o‘tlar  AVM-0,4;0,8.,  agregatlarida  talqonga  aylantiriladi, 
kerak bo‘lsa OGM -0,8 agregatlarida donorga aylantirilib omborda saqlanadi. 
Qishloq  xo‘jalik  hayvonlarini  oziqlantirishda  silos  alohida  o‘rin  tutadi, 
chunki  konservalanish  davrida  o‘simlik  qandidan  hosil  bo‘lgan  sut  kislotasi 
barcha    mikroorganizmlar  faoliyatini  to‘xtatishi  natijasida  oziqalar  tarkibida 
barcha to‘yimli moddalari va xossalari saqlanib qoladi. 
Silos  tayyorlash    uchun  o‘simlik  namligi  65-70%  bo‘lib,    doni  dumbul 
bo‘lishi  kerak.  Xo‘jalikda  texnika  tayyorlanadi,  xandaklar  ta’mirlanadi  va 
oqlanadi. 
Silos  tayyorlash  uchun  o‘simlik  (makkajo‘xori,  oqjo‘xori,  kungaboqar, 
ko‘k  boshoqlilar)  kombayn  bilan    o‘rilib  3-4  sm  uzunlikda  maydalanib 
telejkalarga  ortiladi.  Telejka  uni    silos  xandagiga  olib  kelib  ag‘daradi. 

---

 
90 
Xandaklarda silos massasi og‘ir zanjirli traktorlar bilan  to‘xtovsiz shib balandi,  
natijada  havo  siqib  chiqariladi.  Xandak  to‘lgandan  keyin  uning  usti  sellofan 
yopqich  bilan  yopilib,  usti  30-40  sm  qalinlikda  tuproq  qatlami  bilan  qo‘shib 
qo‘yiladi.  Bu  qatlam  silosni  turli    tashqi  muhit  ta’siridan  himoya    qiladi,  silos 
ichida  qolgan havoni bosib chiqarib yuboradi. 
Siloslash  jarayoni  anaerob,  havosiz  muhitda  ro‘y  beradi,  yoki  sut  achitqi 
mikroorganizmlari poya tarkibidagi uglevodlarni iste’mol qilib sut kislotasi hosil 
qiladi  va  bu  muhitda  chirituvchi    mikroorganizmlar  yasha  olmaydi  (ph=4,2), 
natijada  bosilgan o‘simlik  to‘yimligi va xususiyatlarini saqlab qoladi. Siloslash 
jadal, ya’ni har xandak 2-3 kun to‘ldirilib, shu zahoti yok me’yorda berkitilishi 
kerak.  Agar  siloslash  asossiz    cho‘zib  yuborilsa  (10-15  kun),  og‘ir  zanjirli 
traktorlar  bilan  shibbalanmasa  silos  massasi  orasida  yetarli  miqdorda  kislorod  
qolishi  natijasida  aerob  jarayon  kechib  chirituvchi  mikroblar  va  zamburug‘lar 
rivojlanib  silosning  sifatini  buzadi,  ko‘p  hollarda  bunday  siloslar  yaroqsiz 
hisoblanadi. 
Ba’zi  hollarda  siloslanadigan    o‘simliklar  talabga  javob  bermay  namligi 
past qo‘rib ketsa konservantlar yordamida siloslash mumkin. 
 
2.3.4.Jadval