Jamurad yangiboyevich, amirov

Sut  va  uni  qayta  ishlash    mahsulotlari.  Sut  Yemizuvchi  hayvonlar 
tug‘ilgandan  keyin  ularning  asosiy  oziqasi  sut  bo‘lib,  uning  tarkibida  yosh 
organizm  hayot  uchun  zarur  barcha  to‘yimli  moddalar  mavjud.  Dastlab  ug‘iz, 
keyinchalik sut davrida tabiiy sut asosiy hayot manbai bo‘lib hayvonning tanasi 
tomonidan uning tarkibidagi yog‘ 95% , oqsil va uglevodlar esa 98% hazmlanib, 
o‘zlashtirib  olinadi.  Shu  sut  hisobiga  bo‘zoqlar  hayotining  birinchi  oyida  tirik 
vaznini ikki barobar cho‘chqa bolalari esa 5-7 barobar ko‘paytiradi. 
Dastlabki 7-10 kun urg‘ochi sut Yemizuvchi hayvonlar  ug‘iz suti beradi , u 
yosh    hayvonlarni  tuyimli  moddalarga  bo‘lgan  talabinmi  qondirish  bilan 
ularning imun tizimini yaratadi va turli kasalliklardan saqlaydi.  
Uning tarkibida A va Ye vitaminlari ko‘p bo‘lib, kuli tarkibida esa magniy 
tuzi  ko‘p  bo‘lib  tanadan  birlamchi  tezakni  chiqarib,  ovqat  hazm  qilishni 
me’yorga   keltiradi. 
Sigir suti tarkibi laktasiya davriga qarab o‘zgarib boradi, laktasiya  boshida 
va oxirida quruq moddalar ko‘payib, uning o‘rtasida biroz kamayib 12,5-12,4% 
tashkil qiladi. 
Sigir sutining to‘yimliligi uning  tarkibidagi yog‘ miqdori bilan belgilanadi, 
ya’ni  3%    yog‘li  1  kg  sutda- 0,31,  4%  sutda  -0,36,  5%    sutda  esa  -0,42  oziqa 
birligi mavjud. 
Sigir suti qo‘shimcha barcha qishloq xo‘jalik hayvonlari uchun qo‘shimcha 
oziqa bo‘lib xizmat qiladi. 
Yosh    qishloq    xo‘jalik  hayvonlariga  birinchi  oy  oxiridan  2  oy  boshidan 
boshlab sutni qayta ishlash natijasida olingan  qo‘shimcha  mahsulotlar qaymogi 
olingan sut, paxta va zardob bilan boqish mumkin. 
Yog‘li  sutga  nisbatan  to‘yimliligi  qaymogi  olingan  sut  va  ayronda  2 
barobar,  zardobda  esa  3  barobar  kam,  chunki  ular  tarkibidan  energiya  manbai 
yog‘ ajratib olingan, zardobda esa  oqsillar 4 marta kam bo‘ladi. 
Barcha  sut  qoldiqlaridan  sanoatda  sutni  almashtiruvchi  oziqalar  ishlab  
chiqariladi (ZUM). 
Ularni ishlab chiqarishda oson va keng qo‘llash mumkin. 
Baliq uni. Ushbu mahsulot baliq sanoati chiqindilari, hamda inson yeyishi 
mumkin  bo‘lmagan  baliq  navlaridan  quritish  va  ishlab  berish  natijasida  ishlab   

---

 
81 
chiqariladi. 1 kg baliq unida 0,9-1,5 oziqa birligi, 480-630 g hazmlanuvchi oqsil, 
20-80 g kalsiy va 15-60 g fosfor bo‘ladi. 
Baliq  uni  ajoyib  oqsil-mineral-vitaminli  oziqa  bo‘lib,  uni  organik 
moddalari cho‘chqalar tomonidan 85-90% o‘zlashtirib olinadi. 
O‘zining aminokislotalar tarkibi bilan qariyib tovuq tuxumiga yaqinlashadi, 
1 kg  baliq unida 51 g lizin, 15 g  metionin va 5,7  g triptofan bor . 
Yangi  baliqda  barcha  vitaminlar  mavjud  bo‘lib,  uni  un  qilishda  bir  qismi 
yuqoladi,  ayniqsa  unda  B    guruh  vitaminlari  ko‘p    bo‘lib  ,  yaxlit  baliqni  jigari 
bilan unga aylantirilganda vitamin D kam bo‘ladi. 
Bu  un  o‘z  tarkibida  to‘la  qiymatli  oqsillar,  kalsiy,  fosfor  va  vitaminlarga 
boy  bo‘lgani  uchun  yosh  hayvonlar,  cho‘chqalar  va  parrandalar  omixta 
yYemlariga qo‘shiladi. 
Baliq  uni  qo‘shilgan  omixta  yYemlar  cho‘chqa  va  tovuqlarga  berilganda 
cho‘chqalar o‘sishi, tovuqlar tuxumlashini 20-25% ortadi.