Jamurad yangiboyevich, amirov

Yog‘  sanoati  chiqindilari.    Bu  tarmoq  chorvachilik  uchun  oqsilga  boy 
kunjara,  shrot  va  fosfatid-oqsilli  yYemlar  chiqaradi.  Urug‘lar  va  donlar 
sheluxasi va pusti oziqa nuqtai-nazaridan pastroq baholanadi. 
Mamlakatimizda asosiy  o‘simlik  moyi paxta chigitidan va kam    miqdorda 
soya donidan olinadi. 

---

 
78 
Chigitdan kunjara, shrot(texnologiyaga bog‘liq) va shulxa olinadi. Kunjara 
va shrot oqsiliga, shulxa esa kletchatkaga boy. 
Kunjarada 4-10%, shrotda 1-3% yog‘ bo‘ladi. Turli xom ashyodan olingan 
kunjara va  shrotlar tarkibi va to‘yimliligi bilan farq qiladi. 
Soya  shroti to‘yimliligi (1,35  oz. birligi) va  proteinning  yuqoriligi(40,0%) 
bilan ajralib turadi, ko‘rsatkichlar paxta shroti 1,11 va 38,3%ni tashkil etadi. 
Soya shroti barcha qishloq xo‘jalik hayvonlari va parrandalariga yedirilishi 
mumkin,  paxta  shroti  esa  kovshovchilarga  ko‘proq,  cho‘chqalar  va 
parrandalarga chegaralangan holda yediriladi. 
Kunjara  va  shrotlar  protein  –  o‘rni  almashmaydigan  aminokislotalar 
manbai hisoblanadi. 
Ayniqsa,  soya  shrotida  lizin  ko‘p  bo‘lib  parrandalarni  oziqlantirishda 
alohida ahamiyat kasb etadi. 
 Kunjara va shrotlarda kaliy va fosfor ko‘p bo‘lib, kalsiy  kam bo‘ladi, ular 
tarkibida B guruh va Ye vitaminlari bo‘ladi. Kunjara  va shrotlar asosan omixta 
yYem sanoatida ishlatiladi. 
Paxta shroti va kunjarasi tarkibida zaharli modda gossipol bor,  qoramollar 
uchun 0,03-0,05%, cho‘chqalar uchun 0,02% zaharli hisoblanadi. 
Kunjarada  gossipol  0,03-0,3%,  shrotda  esa  0,02-0,5%  bo‘lishi  mumkin. 
Shu  boisdan  kunjara  va  shrotlarni  yosh  hayvonlarga  kamroq  berib,  sigirlar 
ratsioniga  to‘yimliligi  bo‘yicha  20%,  yosh  qoramollar  burdoqilanganda  10% 
qo‘yish mumkin. 
Fosfatid  yYem.    Yog‘li  donlaridan  yog‘  olinganda  hosil  bo‘ladi. 
Kungaboqar va soya fosfatidlari tarkibida 39-42% yog‘ va 56-58% fosfalipidlar 
bo‘ladi. Fosfolipidlarda fosfor 2,1-2,2%ni tashkil qiladi. 
Chigitdan yog‘ olishda shulxa chiqindi bo‘lib chiqadi , uning to‘yimliligi 1 
kg  da  0,13  oziqa  birligi,  27  g  hazmlanuvchi  protein  va  50%  kletchatkadan 
iborat. 
Qoramollarni va qo‘ylarni burdoqilashda keng ishlatiladi.