Jamurad yangiboyevich, amirov

Tuya  sutining  tarkibi  va  xususiyatlari.  Tuyalar  -  O‘rta  Osiyo, 
Qozog‘iston  va  Rossiyaning  Orenburg  viloyatlarida,  qisman  Armaniston  va 
Gruziya  mamlakatlarida  urchitiladi.  Tuya  suti  cho‘l  va  yarim  cho‘l  hududida 
yashovchi  aholining  asosiy  ozuqalardan  hisoblanadi.  Ayniqsa,  Arab 
mamlakatlarida, Afrika qit’asi mamlakatlarida, Hindistonda ko‘plab urchitiladi.  
Tuyalarning laktasiya davomiyligi 15-18 oyni tashkil etadi. 
S.G.Xeraskova  ma’lumotlaricha,  bir  o‘rkachli  (dromedar)  tuyalarning  sut 
mahsuldorligi 1500-2000 kg bo‘lib, ikki o‘rkachlilarda esa (baktrian) 800-1200 
kgni  tashkil  etadi.  O‘ziga  xos  ta’mga  ega  bo‘lib,  sigir  sutga  nisbatan 
konsistensiyasi quyuqroq bo‘ladi. 
Tuyalar  sutida  o‘rtacha  suv    miqdori  86  %,  quruq  moddasi  13,6%,  yog‘i 
4,5%, oqsil 3,5%, qand 5,0 va mineral moddalar 0,7%. Nordonligi 17
0 
T, zichligi 
33,0
0 
Aga teng. Suti  yog‘da va suvda eruvchi vitaminlarga boy.    
Ikki o‘rkachli tuyalarning suti tarkibida, bir o‘rkachli tuyalarnikiga nisbatan 
quruq va boshqa moddalar ko‘proq bo‘lishi bilan farqlanadi.  
Tuya sutining 1 kg da S vitamini 41,85 mg, B
1
 vitamini esa 0,66 mg bo‘lib, 
tarkibida  fosforli va kalsiyli tuzlar ko‘p bo‘ladi. 
 Tuya  suti,  tabiiy  holatda  va  undan  turli  sut  mahsulotlari  tayyorlanib 
iste’mol  qilinishi  mumkin.  Tuya  sutidan,  suzma  (tvorog),  ayron,  qatiq,  chal, 
pishloq  va  yumoloq  pishloqlar  ishlab  chiqariladi.  Sutidan  tayyorlangan  pishloq 
va  nordon  mahsulotlar  yuqori  sifatli  bo‘lishi  bilan  ajralib  turadi.    Yog‘i  qattiq,  
biroz    sho‘r  mazali. Yog‘ining qotish  harorati  24-28
0 
S, erish  harorati  43-45
0 
S 
ga  teng.  Shuning  uchun  yog‘  ishlab  chiqarishda  bir  hajm  tuya  sutiga,  3  hajm 
sigir suti qo‘shib tayyorlansa saryog‘ning sifati yaxshi bo‘ladi. 
  Bizning  mamlakatimizda  tuya  sutini,  asosan  cho‘l  va  yarim  cho‘l 
hududlari (Buxoro, Navoiy) viloyatlarida yashovchi aholi ko‘p iste’mol qiladi.