Jamurad yangiboyevich, amirov

Poda  tarkibi.  Poda  tarkibi  chorvachilikda  muhim  ko‘rsatkich  bo‘lib 
hisoblanadi.  Podadagi  turli  jins  va  yoshdagi  hayvonlarning  nisbatiga  uning 
tarkibi  deyiladi.    Bu  ko‘rsatkich  xo‘jalikda  sut  va  go‘sht  ishlab  chiqarish  bilan  
bog‘langan.  Xo‘jalikda  poda  tarkibini  tahlil    qilib  qoramolchilikning  ahvoli 
to‘g‘risida  to‘liq  fikr  yuritish  mumkin.  Podani  qayta  tiklash  ham  ko‘p  jihatdan 
poda  tarkibini  oqilona  tashkil  qilinganiga  bog‘liq.  Qoramollar  podasi  asosan 
quyidagi  guruhlarga  bo‘linadi:  buqalar,  sigirlar,    gunojinlar,  1  yoshdan  katta 

---

 
175 
urg‘ochi  tanalar,  1  yoshgacha  urg‘ochi  tanalar,  1  yoshdan  katta  novvoslar,  1 
yoshgacha novvoschalar, katta yoshdagi bo‘rdoqilar va hokazo. 
Yuqoridagi  guruhlar  to‘la  ishlab  chiqarish  jarayoniga  ega  bo‘lgan 
xo‘jaliklarda bo‘lib,  ixtisoslashgan xo‘jaliklarda esa ularning‘ bir qismi bo‘ladi. 
Poda  tarkibida  sigirlar  sun’iy  urug‘lantirilganda  buqalar  bo‘lmaydi,  sanoat 
tipidagi  sutchilik  komplekslarida  sigirlar  va  15  kunlikkacha  buzoqlar  bo‘ladi, 
bo‘rdoqichilik kompleksdarida esa turli yoshdagi novvoslar bo‘ladi, xolos. 
Podaning  tarkibi  hayvonlarni,  ayniqsa  sigirlarni  xo‘jalikda  foydalanish 
muddati  muhim  o‘rin  tutadi,  agar  sigirlar  podadan  ko‘p  puchakga  chiqarilsa, 
podada  qoldirilishi  lozim  urg‘ochi  tanalar  soni  ko‘paytiriladi.  Naslchilik 
xo‘jaliklarida sigirlarni puchakga chiqarish 10-15 %, yoki 8-10 yil foydalaniladi. 
Tovar  xo‘jalikdarida  puchak  qilish  25  %  ni  tashkil  qilib,  xo‘jalikda  4-5  yil 
foydalaniladi. 
Podani tezroq takomillashtirish uchun podadan sigirlarni chiqarish ko‘proq 
bo‘ladi,    shuning  uchun  podani  to‘ldiruvchi  urg‘ochi  tanalar  miqdori 
ko‘paytiriladi. 
Podada sigirlar nisbati xo‘jalikning yo‘nalishi, ixtisosiga bog‘liq. Sut ishlab 
chiqarishga ixtisoslashgan sutchilik xo‘jaliklarida ularning podadagi nisbati 80-
90 %, sutchilik xo‘jaliklarida 50-60 %, xo‘jaliklarda sigirlar podasi o‘z urg‘ochi 
tanalari  hisobiga  to‘ldiriladi  va  go‘sht  shlab  chiqariladi.  Go‘shtdor 
qoramolchilikka  ixtisoslashgan  xo‘jaliklarda  esa  sigirlar  nisbati  35-40  %  ni 
tashkil qiladi. 
O‘zbekiston  sharoitida  yosh  qoramollar  go‘shtga  15-18  oyligida 
topshirilish  tashkil  qilingan  xo‘jalikda  podada  sigirlar  nisbati  40-50  %  bo‘lishi  
maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Naslchilik  xo‘jaliklarida  naslli  yosh  qoramollar  qaysi  yoshda  sotilishiga 
qarab  podada  sigirlar  nisbati  o‘zgaradi.  Agarda  yosh  qoramollar  erta  sotilsa 
podada  sigirlar  nisbati  ortadi,  ular  kech  sotilsa  sigirlar  nisbati  kamayadi. 
Xo‘jalik sigirlar podasini o‘z hisobiga to‘ldirsa, I tug‘im sigirlarni tekshirib bir 
qismini podadan chiqaradi, shuning uchun podadagi g‘unajinlar nisbati 20-25% 
ga  yetkazilib,  shu  asosida  turli  yoshdagi  urg‘ochi  tanalar  nisbati  ham 
ko‘paytiriladi.  Naslchilik  xo‘jaliklarida  poda  tarkibi  quyidagicha  bo‘lishi 
mumkin:  buqalar    2-3%;  sigirlar  50-60%;  g‘unajinlar  15-18%;  I  yoshdan  katta 
urg‘ochi tanalar 18-20%; I yoshgacha urg‘ochi tanalar 20-25% ni  tashkil qiladi. 
Bu hisobga sotish uchun mo‘ljallangan mollar kiritilmagan. 
Podani  kengaytirilgan  takror  ishlab  chiqarsh  sharoitida  podada  turli 
yoshdagi urg‘ochi tanalar nisbati ko‘paytiriladi. 
Go‘shtdor qoramolchilikda  esa podada  go‘sht uchun o‘stiriladigan mollar 
nisbati  ko‘p  bo‘lishi,    tabiiy  sigirlar  nisbati  kamayadi,  yoki  35-40%  ni  tashkil 
qiladi.  Bu  borada  go‘sht  uchun  o‘stirilgan  qoramollar  qaysi  yoshda  go‘shtga 
topshirilishiga  qarab  poda  tarkibi  o‘zgaradi.  Agar  15-18  oyligida  yosh 
qoramollar  go‘shtga  topshirilsa,    sigirlar  35-40%  ,g‘unojinlar  20%  ni    tashkil 
qiladi.  Agar  go‘shtga  qoramollar  24-30  oyligida  topshirilsa  podada  sigirlar 

---

 
176 
nisbati kamayadi.  Naslchilik go‘shtdor qoramolchilik xo‘jaliklarida sigirlarning 
podadagi 
nisbati  40-50%  ga  yetishi  mumkin,  chunki  yosh  nasldor  qoramollar  boshqa 
xo‘jaliklarga sotib yuboriladi.   
Har bir xo‘jalikda yil boshida poda harakati tuziladi, u har bir xo‘jalikning 
yo‘nalishi,  mahsulot  yetishtirish  rejalari,  podani  tiklash  muammolarini  o‘zida 
aks ettiradi.