Jamiyatning jadal sur’atlarda axborotlashtirilishi sababli axborot xavfsizligi muammosi nihoyatda dolzarb va doimo shunday bo‘lib qoladi

Nazorat savollari:

1. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash vazifalari nima va u qaysi asosiy guruhlarni o‘z ichiga oladi?
   
2. 
   Axborot xavfsizligi sub’ektlarining kategoriyalarini tushuntirib bering.
   
3. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab olgan konfidensiallik, yaxlitlik, identifikatsiya va autentifikatsiya kabi masalalarini yoritib bering.
   
4. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab olgan vakolat berish, foydalanishni nazoratlash, mulklik xuquqi, sertifikatsiya kabi masalalarini yoritib bering.
   
5. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab olgan imzo, voz kechmaslik, sanasini yozish kabi masalalarini yoritib bering.
   
6. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab olgan olganligiga tilxat berish, bekor qilish, anonimlik kabi masalalarini yoritib bering.
   
7. 
   Axborot xavfsizligini ta’minlash darajalarini tavsiflab bering.
   

3. Xavfsizlik siyosati

Axborot xavfsizligi siyosati (yoki xavfsizlik siyosati) – tashkilotning

maqsadlari va vazifalari hamda xavfsizlikni ta’minlash sohasidagi tadbirlar tavsiflanadigan yuqori darajadagi reja. Siyosat xavfsizlikni umumlashgan atamalarda, spesifik detallarsiz tavsiflaydi. U xavfsizlikni ta’minlashning barcha dasturlarini rejalashtiradi. Axborot xavfsizligi siyosati tashkilot masalalarini yechish himoyasini yoki ish jarayoni himoyasini ta’minlashi shart.
Apparat vositalar va dasturiy ta’minot ish jarayonini ta’minlovchi vositalar hisoblanadi va ular xavfsizlik siyosati tomonidan qamrab olinishi shart. Shu sababli asosiy vazifa sifatida tizimni (jumladan tarmoq xaritasini) to‘liq inventarizatsiyalashni ko‘zda tutish lozim. Tarmoq xaritasini tuzishda har bir tizimdagi axborot oqimini aniqlash lozim. Axborot oqimlari sxemasi axborot oqimlari biznes-jarayonlarni qanchalik ta’minlayotganini ko‘rsatishi mumkin, hamda axborotni himoyalash va yashovchanligini ta’minlash uchun qo‘shimcha choralarni ko‘rish muhim bo‘lgan soxani ko‘rsatishi mumkin. Undan tashqari bu sxema yordamida axborot ishlanadigan joyni, ushbu axborot qanday saqlanishi, qaydlanishi, joyini o‘zgartirishi va nazoratlanishi lozimligini aniqlash mumkin.
Inventarizatsiya apparat va dasturiy vositalardan tashqari dasturiy xujjat, apparatura xujjatlari, texnologik xujjat va h. kabi kompyuterga taalluqli bo‘lmagan resurslarni ham qamrab olishi shart. Ushbu xujjatlar tarkibida tijoratni tashkil etish xususiyatlari to‘g‘risidagi axborot bo‘lishi mumkin va bu xujjatlar buzg‘unchilar foydalanishi mumkin bo‘lgan joylarni ko‘rsatadi.
Axborot xavfsizligi siyosatini aniqlashda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:

1. 
   Axborot xavfsizligi sohasida amal qilinadigan xujjatlar va standartlarni, hamda axborot xavfsizligi siyosatining asosiy nizomlarini aniqlash, ya’ni:
   

• 
  kompyuter texnikasi vositalaridan, dasturlardan va ma’lumotlardan foydalanishni boshqarish;
  
• 
  virusga qarshi himoya;
  
• 
  rezervli nushalash masalalari;
  
• 
  ta’mirlash va tiklash ishlarini o‘tkazish;
  
• 
  axborot xavfsizligi sohasidagi mojarolar xususida xabardor qilish.
  

2. 
   Xavf-xatarlarni boshqarishga yondashishlarni aniqlash, ya’ni himoyalanganlikning bazaviy sathi yyetarli ekanligini yoki xavf-xatarlarni taxlillashning to‘liq variantini o‘tkazish talab etilishini aniqlash.
   
3. 
   Axborot xavfsizligi rejimiga quyiladigan talablarni aniqlash.
   
4. 
   Sathlar bo‘yicha qarshi choralarni strukturizatsiyalash.
   
5. 
   Axborot xavfsizligi sohasida sertifikatsiyalash tartibining standartlarga mosligini aniqlash.
   
6. 
   Rahbariyatda axborot xavfsizligi mavzui bo‘yicha kengashlar o‘tkazish davriyligini, xususan, axborot xavfsizligi siyosatining nizomlarini qayta ko‘rish, hamda axborot tizimining barcha kategoriyali foydalanuvchilarini axborot xavfsizligi masalalari bo‘yicha o‘qitish tartibini aniqlash.
   

Tashkilotning real xavfsizlik siyosati quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga olishi mumkin:

• 
  umumiy qoidalar;
  
• 
  parollarni boshqarish siyosati;
  
• 
  foydalanuvchilarni identifikatsiyalash;
  
• 
  foydalanuvchilarning vakolatlari;
  
• 
  tashkilot axborot resurslarini kompyuter viruslaridan himoyalash;
  
• 
  tarmoq bog‘lanishlarini o‘rnatish va nazoratlash qoidalari;
  
• 
  elektron pochta tizimi bilan ishlash bo‘yicha xavfsizlik siyosati qoidalari;
  
• 
  axborot resurslari xavfsizligini ta’minlash qoidalari;
  
• 
  foydalanuvchilarning xavfsizlik siyosati qoidalarini bajarish bo‘yicha majburiyatlari va h.
  

Qoidalar tashkilotning rivojlanishiga, yangi texnologiyalar, tizimlar va loyihalar paydo bo‘lishiga muvofiq o‘zgarishi lozim. Buning uchun qoidalarni davriy ravishda qayta ko‘rib chiqish lozim. Xavfsizlik siyosatini qayta ko‘rib chiqish usullaridan biri axborot kommunikatsiya tizimlari auditi hisoblanadi. Shu sababli tashkilot xavfsizlik siyosati va, tabiiyki, axborot xavfsizligi siyosati o‘zining xayotiy sikliga ega deyish mumkin ( 1.1-rasm).




Muntazam ravishda qayta ko’rib chiqish


Amalda qo’llanilishini boshlash




Rioya etilishini ta’minlash


Bajarilishini o’rgatish




Bajarilishini nazoratga olish

Qo’llash

1.1-rasm. Xavfsizlik siyosatining hayotiy sikli
Xavfsizlik siyosati qoidalarini qayta ko‘rib chiqish muddatlari xususida aniq bir ko‘rsatma mavjud emas. Ammo ushbu muddat olti oydan bir yilgacha belgilanishi tavsiya etiladi.
Xavfsizlik qoidalari ishlab chiqilganidan va amalga kiritilganidan so‘ng foydalanuchilar axborot xavfsizligi talablari bilan tanishib chiqishlari, xodimlar esa qoidalarni o‘rganishlari lozim. Mojarolar paydo bo‘lganda ishlab chiqilgan reja bo‘yicha harakatlanish tavsiya etiladi.
Axborot xavfsizligini ta’minlash masalalari bo‘yicha shug‘ullanadigan yetakchi tashkilotlar xavfsizlik siyosati shablonlarini ishlab chiqdilar. Masalan SANS (System Administration Networking and Security) instituti turli xavfsizlik siyosatining shablonlari seriyasini ishlab chiqdi (www.sans.org/resources/policies/).
Ushbu shablonlar tarkibiga quyidagi siyosatlar kiradi:

•