Жалилов Акмал

Asosiy kisim
Suyuklantirib koplash ishlari.
Metallni yoy yordamida va gaz alan­gasida suyuklantirib, yuzalarga bir, ikki, uch katlamli kilib kop­lashni, shuningdek kirralarning bir tomoniga va ikki tomon ishlov berib, kup katlamli kilib payvandlashni urgatishdan iborat. Kuyidagi bulimlarga bulib urganish tavsiya eti­ ladi: .
1.Yoy yordamida suyuklantirib, kup katlamli kilib koplash.
2. Yoy yordamida kup katlamli kilib payvandlash.
3. Gaz alangasida suyuklantirib, kup katlamli kilib koplash.
4. Gaz alangasida kup katlamli kilib payvandlash. .
5. Teshiklarni payvandlab tuldirish va yamoklar payvandlash.
Mashgylotlar muvaffakiyatli utishi uchun payvandlash amalga oshiriladigan joylarni oldindan ishga tayyorlab kuyish lozim. Shu bilan birga gaz alangasida suyuklantirib koplash xamda payvand­lash uchun yetarli mikdorda kam uglerodli pulatdan ishlangan 6-8 mm kalinlikdagi plastinalar va yoy yordamida suyuklantirib koplash va payvandlash uchun 12-18 mm kalinlikdagi plastinalar xozir­lab kuyilgan bulishi kerak Kup katlamli kilib payvandlashda kirralarning bir tomoni va ikki tomoni kiya kertilgan plasti­nalar kerak buladi. Teshiklarni payvandlab tuldirish va yamoklar payvandlash mashklarini bajarish uchun 6-20 mm kalinlikda giplastinalar gamlab kuyish va 20- 30 mm diametrli yuza teshiklar parmalash yoki frezalash xamda kislorod alangasida 100-150 mm diametrli teshiklar ochish lozim. Plastinalarda turtburchak oval­simon yoki rombsimon teshiklar ochish xam maksadga muvofikdir. Parmalangan yuza teshikli plastinalardan teshiklarni payvandlab tuldirishda, parron teshikli plastinalardan esa yamoklar pay­vandlashda foydalaniladi. Frezalab kengaytirilgan, tirkishli plastinalardan xam ma’lum mikdorda tayyorlab kuyish kerak ular chukurcha va tirkishlarni payvandlab tuldirish mashklarini baja­rishda ish beradi.
Asboblardan bolga, zubilo, pulat chutkalar kerak buladi. Kursatma kullanmalardan: plakat, chizmalar, suyuklantirib kup katlamli kilib koplash va payvandlash rejimlari yozilgan jadvallar xam xozirlan­gan bulishi lozim.
Kirish yul-yurigini kuyidagi reja asosida utkazish tavsiya etiladi: ish urnini tashkil kilish va ishlarni xavfsiz bajarish koidalari metallni suyuklantirib, kup katlamli kilib koplash.
Ish urnini tashkil kilish va ishlarni xavfsiz bajarish koidalari avvalgidek kolganligi uchun ularni eslatib utish kifoya.
Metallni suyuklantirib, kup katlamli kilib, doplat jarayonini kursatishga kirishganda buyumning kalinligini oshirish uchun uning butun yuzasi yoki ayrim kismlariga elektrod metalini suyuklantirib, bir necha katlam koplash suyuklantirib kup katlamli kilib koplash deb aytaladi.
Metallni suyuklantirib koplashning moxiyati — tozalangan yuzada bir-biriga parallel tarzda bir nechta aloxida valik xosil kilishdan iborat, bunda keyingi xar kaysi valik uzidan oldingi valikning bir kismini suyuklantirishi lozim. Valik xosil kilingach, uni toshkol zarralari va suyuk metall tomchilaridan tozalash talab etilishini aloxida ta’kidlash kerak.
Metallni suyuklantirib koplash ishlarini bajarishda kupincha buyumning dastlabki shaklining uzgarish xillari uchrab turishini xam talabalarga eslatib, ta’kidlab kuyish kerakki, bunga buyum yuzasining nisbatan kichik kismiga juda kup mikdorda metal koplanib kolishi sabab buladi, natijada buyumda ichki zurikishlar vujudga keladi. Butun yuzasiga metall suyuklantirib koplangan plastina botik bulib koladi bu xodisaga yul kuymaslik choralarini aytib berish zarur. Yassi detallarningdeformasiyalanishini kamaytirish uchun kuyidagi usullardan biri kullaniladi: dmetal kiskichlar bilan kimirlamaydigan kilib maxkamlab yoki shvellar yoxud stolga xar joyidan payvandlab kuyiladi, kalta-kalta bulaklar tarzida suyuklantirib koplanadi va xokazo.
Metallning kiyshayeb kolishiga karshi yukorida aytib utilgan choralarni kullab, suyuklantirib koplash jarayenini kursatish tavsiya etiladi. Yul-yurik berish oxirida talabalarga keyingi katlamlar uzaro perpendikulyar yunalishlarda koplanishi uktiriladi.
- Talabalar mashklarini kuyidagi reja asosida utkazish tavsiya etiladi: plastinalarda bir, ikki va uch katlamli valiklar xosil kilish dumolak uzaklarda valiklar xosil kilish.
Birinchi mashk 8—10mm kalinlikdagi plastinalarda bajariladi. Bunda plastinalar yuzasi yarkiraguncha pulat chutka bilan tozalanadi. Metallni suyuklantirib, kup katlamli kilib koplashda birinchi valik plastina chetidan bor uzunligi buyicha xosil kilinadi. Keyingi valiklarni shu tarzda vujudga keltirish kerakki, oldin­gi valik enining 1/3 yoki 1/2 kismiga kadar suyuklanadigan, ya’ni asosiy metall bilan xam, oldingi valik bilan xam yaxshilib ketadigan bulsin, Metallni suyuklantirib koplash shunday ketma-ketlikda bajarilganda koplangan katlam yaxlit chikadi va valiklar oraligida toshkol katlamlari yuzaga kelmaydi. Valiklarning eni odatda V=(2-4)<1 balandligi esa =(0,5-1)s1. ga teng kilib olinadi. Bunday ulchamli valiklar xosil kilish uchun talabalar elektrodni chokning kundalangiga tebranma xarakatlantirishlari zarur.
Plastinaning butun yuzasiga birinchi katlam koldangach, uni metall chutka bilan yaxshilab tozalash, keyin uzaro perpendikulyar yunalishlarda ikkinchi va uchinchi katlamni koplash mumkin. Bu mashkni bajarishda talabalarga koplamaning mexanik ishlovdan keyingi balandligi aytiladi, katlamlar sonini va suyuklantirib koplash rejimini esa talabalarning uzlari aniklashlari darkor. Tekshiruv namunasi krplamaning belgilangan kalinligiga kadar randalab chikilishi lozim. Uning yuzasida rovaklar, pufakchalar va katlamlar orasida toshkol aralashmalari bulmasligi kerak
Keyin talabalar dumalok uzaklarda valiklar vujudga keltirishni mashk kiladilar. Bu mashk 30—40 mdiametrli va 150—200mm uzunlikdagi uzak bulaklarida bajariladi. Yuzani suyuklantirib koplashga tayyorlash usullari va suyuklantirib koplash rejimlari avvalgidek koladi. Mashkni bajarishdagi asosiy Kiyinchilik uzak-sterjen kiyshayib kolishining oldini olishdan iborat. Asosiy metallning deformaiiyalanishini kamaytirish uchun suyuklantirib koplash kuyidagi usullarda amalga oshiriladi: tashkil etuvchi uzra buylama valiklar xosil kilish, ikkinchi tomondan deformasiyalash orkali muvozanatlash suyuklantirib koplanayotgan uzakda doim xalkasimon valiklar xosil kilish .
Birinchi usulda suyuklantirib koplashda dastlabki valiklarni xosil kilish ketma-ketligiga kattiy amal kilinishi zarur.
Uzakda valiklar 1, 2-valiklar xosil kilingach uzak silindrik sirtining diametral karama-karshi tashkil etuvchisida uchta — 3, 4, 5-valiklar, ya’ni bitta ortikcha valik xosil kilinadi. Mana shu uchinchi valik 1 va 2-valiklar xosil kilinganda kirishish xodisasi tufayli yuzaga kelgan shakliy uzgarishni tuzatadi. Shundan kelib chikib, 6, 7 va 8, 9, 10-valiklar xosil kilinadi. Sungra navbati bilan uzakning diametral karama-karshi tomon-larida kilgan valiklar vujudga keltiriladi. Ikkinchi usulda va­liklar xosil kilishda uzakni xamma vaxt muayyan tezlikda aylantirib turish kerak ikki usulda suyuklantirib koplashni bilib olishlari lozim suyuklantirib koplanib, tokarlik stanogida yunilgan uzak nazorat namunasi vazifasini utaydi. Unda govaklar va toshki aralashmalari bulmasligi kerak