202
Bulardan tashqari, qarz oluvchi ishlab chiqarish quvvatlarini
o‗zlashtirilishining bugungi davrga mo‗ljallangan ishlarining majmuaviy
jadvalini va kreditdan foydalanish hamda uning muddatining hisob-
kitobini taqdim etmog‗i lozim. Kerakli paytlarda bank qo‗shimcha
ma‘lumotlar olish imkoniyatiga, kredit berilishida, kreditning
kafolatlanganligiga, ilgari berilgan kreditlar bo‗yicha qarzdorlik
yo‗qligiga alohida ahamiyat beriladi. Vakolatli bank har bir kredit
bo‗yicha kredit paketini tashkil etadi va bu paketda kredit shartnomasi
va tegishli boshqa hujjatlar saqlanadi. Ssuda hisob varaqlarini ochish
bank farmoyishiga asosan olib boradi va unda har bir hisob varaqni
yuritish tartibi beligilanadi. Chet el valyutasidagi kreditlarni to‗lash, kre-
dit bo‗yicha qazrlar qarzdorning topshirig‗i bilan uning talab qilib
olinguncha saqlanadigan chet el valyutasidagi depozit hisob varag‗idan
to‗lanadi. Birinchi navbatda, kreditdan foydalanganligi uchun foiz sum-
masi undiriladi. Bu yerda alohida aytib o‗tish lozimki, ko‗zda tutilgan
hollarda ichki valyuta bozorini so‗mdagi mablag‗larni konvertirlash
yo‗li bilan qarzni uzishga ruxsat etiladi, kredit shartnomasida kelishilgan
muddatda
kredit
qaytarilmasa,
uning
muddati
kechiktirilgan
hisob-lanadi. Ammo fors-major hollarda bank o‗z ixtiyoriga ko‗ra,
kredit shartnomasining amal qilish muddatini uzaytirishi mumkin.
Qarzdor kreditni o‗z vaqtida to‗lamasa, bank to‗lanmagan kredit
summasini qarzdorning joriy valyutadagi hisob varag‗idan belgilangan
tartibda hisobdan chiqarish huquqiga ega. Agar qarzdorning
hisob varag‗ida mablag‗lar yetishmasa yoki mavjud bo‗lmasa,
kredit summasi kafolat beruvchining chet el valyutasidagi hisob
varag‗idan hisobdan chiqariladi.
Vakolatli banklar kreditlar bo‗yicha nazoratni olib borishadi, ya‘ni
kredit shartnomasida belgilangan shartlarning bajarilishi, chet el val-
yutasida berilgan kreditlardan aniq maqsadda va o‗z vaqtida foyda-
langanligi, ularning ta‘minlanganligi, qarzdorning asosiy qarzni o‗z vaq-
tida va to‗liq to‗lashi, majburiyat uchun foizlar va vositachilik haqi
to‗lanishini nazorat qiladilar.
Vakolatli banklar joylarda tekshiruvlar o‗tkazish orqali berilgan
kredit hisobidan sotib olingan uskunalarni qarzdorlar tomonidan bel-
gilangan muddatda ishga tushirilishini nazorat qiladilar. Vakolatli
banklar mijoz o‗z majburiyatlarini bajarmagan hollarda jazo choralarini
qo‗llashlari mumkin.
Agar bu hol muntazam davom etsa, bank bergan barcha kreditlarini
muddatidan oldin to‗lashni talab qilishi mumkin. Bu borada vakolatli
199
Apsayd – almashinuv kursining strayk bahoga nisbatan o‗sishi,
daunsayd-strayk bahoga nisbatan pasayishi.
Do'stlaringiz bilan baham: