Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

3-reyting (o„rtacha) 
Tortilgan aktivlar jami kapitalning 30 foizidan oshmasligi kerak.
4-reyting (muammoli) 

---

154
qog‗ozlar bilan ta‘minlangan aktivlar, O‗zbekiston Respublikasi huku-
mati, O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki, risk darajasi past 
bo‗lgan mamlakatlar hukumati tomonidan chiqarilgan bozor qiymatida 
baholangan qimmatli qog‗ozlar ko‗rinishidagi garov bilan ta‘minlangan 
aktivlar va balansdan tashqari majburiyatlar, hisob-kitoblar jarayonida 
bo‗lgan pul hujjatlari va boshqalar kiradi. Bu aktivlar bo‗yicha risk da-
rajasi 20 foizga teng. 
3-guruh
- yuqori riskli aktivlar: jismoniy shaxslarga uy-joy sotib 
olish va qurish uchun berilgan va garov bilan ta‘minlangan kreditlar. 
Bunda kreditning miqdori garov qiymatining 60 % dan oshmasligi lo-
zim. Bu aktivlar bo‗yicha risk 50 foizga teng. 
4-guruh
- yuqori darajadagi riskli aktivlar: banklar tomonidan be-
rilgan barcha kreditlar, bankning asosiy vositalari va boshqa mulklari, 
foiz o‗stirmaslik maqomi berilgan va qayta ko‗rib chiqilgan kreditlar, 
bankda dastlabki garov huquqiga ega bo‗lmagan kreditlar, milliy valyu-
taga denominatsiya qilinmagan va milliy valyutada moliyalashtirish 
summasidan oshgan aktivlar, risk darajasi past bo‗lgan mamlakatlarning 
depozitar institutlari kapitali bo‗lgan qimmatli qog‗ozlar va boshqa ak-
tivlar kiradi. Ushbu guruhga kiruvchi aktivlarning risk darajasi 100 % ni 
tashkil qiladi. 
5-guruh
- o‗ta yuqori (maksimal) riskli aktivlar: bu aktivlarga sud 
jarayonidagi va belgilangan tartibda undirilmagan aktivlar, qarzni to‗liq 
yoki qisman undirish uchun bank balansiga olingan ko‗chmas mulklar, 
ikki yildan ko‗p muddatga foydalanilmayatgan bank bino inshootlari, 
muddati bir martadan ortiq uzaytirilgan va shartlari qayta ko‗rib 
chiqilgan kreditlar. Ushbu guruhdagi aktivlarning risk darajasi 150 % 
miqdorida belgilanadi. 
Bu aktivlar bo‗yicha risk darajasi maksimal bo‗lib, u 100 foizga 
teng bo‗ladi.
Tijorat bankining balans ma‘lumotlari shuni ko‗rsatadiki, 2015-yil 
1-yanvarda bankning umumiy aktivlari 60,1 mlrd so‗mni tashkil qildi. 
Shundan 14 foiz (ya‘ni 8,5 mlrd so‗mni) riskdan xoli bo‗lgan aktivlar, 
68 foiz (41mlrd so‗m) kam riskli aktivlar, 1 foiz (0,6 mlrd so‗m) esa kat-
ta riskli aktivlarni, maksimal darajali riskli aktivlar 17 foizni tashkil 
qiladi. Riskni inobatga olganda barcha aktivlar 18,8 mlrd so‗mni tashkil 
qilgan. 
Xalqaro amaliyotda bank aktivlarinig risklilik darajasiga turli 
yondashuvlar mavjud. Masalan, Rossiya banklari amaliyotida bank 
aktivlari o‗zining risklilik darajasi bo‗yicha quyidagicha tasniflanadi.
151
Banklar amaliyotida aktivlar bank balansida