Jahon tarixi

Yangi  ixtirolar.  XVI—XVII  asrlar  yangi  ixtirolar  davri  ham 
bo ‘ldi.  Odamlar  uchun  energiyaning  yangi  manbalari  juda 
zarur  edi.  Busiz  ishlab  chiqarishni  yanada  rivojlantirishning 
iloji  yo‘q  edi.
XVI asrdan boshlab  odamlar suv va shamoldan energiyaning 
manbayi  sifatida  yanada  kengroq  foydalana  boshladilar. 
Shuningdek,  tokarlik  dastgohining  ixtiro  qilinishi  katta  aha- 
miyatga  ega  bo‘ldi.  Ixtirolarning  anchagina  qismini  tog‘-kon 
sanoati  sohasidagi  ixtirolar tashkil  etdi.  Chunki  shaxta  konlari 
chuqurligi  200  metrdan  800  metrgacha  yetgan  edi.  Bu  esa 
shaxtalardagi  suvni  chiqarib  tashlash  ishini  dolzarb  muam-
39

---

moga  aylantirib  qo‘ydi.  Inson  zakovati  bu  muammoni  o‘sha 
davr  sharoitida  hal  etishning  yo‘lini  topdi.  Chunonchi,  shax- 
talardagi  suvni  tortib  oladigan  nasos  ixtiro  qilindi.  Bu  ixtiro 
shaxtadan  suvni  qo‘l  kuchi  bilan  chiqarishga  jalb  etilayotgan 
600  kishining  o‘rnini  bosdi.
XVII 
asrda rada portlatish yo‘li bilan olina boshlandi.  Tog‘- 
kon  sanoati va  metallurgiya  rivojlangan  hududlarda  o‘rmonlar 
m aydoni  tobora  qisqarib  bordi.  Bu  omil  toshko‘m irdan 
foydalanishning  o‘ylab  topilishiga  olib  keldi.  Angliya  ko‘mir 
qazib  chiqarish  markaziga  aylandi.
Panteizm 
— xudo  bilan  tabiat bir narsa,  ular bir butunni 
tashkil  qiladi,  deb  hisoblovchi  ta’limot.