Jahon tarixi

N ik o la y   I.
106

---

yoki  boshqa  birovga  hadya  qilish  ta’qiqlandi.  Dehqon  endi 
pom eshchikning  ruxsatisiz  oila  qurish,  mustaqil  sur’atda 
shartnoma,  savdo  bitimlari  tuzish,  ko‘chmas  mulk  sotib  olish 
va  uni  meros  qoldirish  kabi  huquqlarga  ega  bo‘ldi.
Hukumat dehqonlami ozod qilib yer berishga majbur bo‘ldi. 
Shunday  qilinmasa xalq g‘azabga  kelishi  mumkin  edi.  Bundan 
tashqari,  dehqonlarning  asosiy  soliq  toMovchilar b o ‘lib  qolishi 
ham  hisobga  olindi.  Dehqonlarga  berilgan  yer  chek  yerlar 
deb  ataldi.  Hukumat pomeshchikning manfaatini ham hisobga 
oldi.  Jumladan,  pomeshchik o‘z ixtiyoridagi yerning  1/3,  cho‘l 
hududlarda  esa  1/2  qismini  saqlab  qolish  huquqiga  ega  bo‘ldi. 
Bundan  tashqari,  dehqon  shu  vaqtgacha  hukumat  qarorida 
belgilanganidan  ko‘proq  miqdordagi  yerdan  foydalanib  kelgan 
bo‘lsa,  uning  ortiqchasi  pomeshchikka  o‘tkazilar  edi.  Bunday 
yerlar  otrezka  deb  atalgan.
Dehqon  o‘ziga  berilgan  yerga  egalik  qilish  uchun  vikup 
to ‘lashi  shart  edi.  Biroq,  dehqonda  vikup  uchun  pul  bo ‘1- 
maganligi  sababli  davlat  tomonidan  beriladigan  bo ‘ldi.
Dehqonlar  bu  qarzni  49  yil  davomida  davlatga  foizi  bilan 
to ‘lab  borishi  lozim  edi.