“Jahon siyosati” yo’nalishi 4-kurs Arab-ingliz guruhi talabasi Murodov Baxtiyorning Konfliktologiya fanidan tayyorlagan taqdimoti

Mavzu: Konfliktlarni tasniflash va ularning shakllari

Ijtimoiy hayOTning tashkil etilganlik darajasiga ko’ra konflikt turlari

• 1. Global;
• 2. Mintaqaviy;
• 3. Davlatlararo;
• 4. Elatlararo;
• 5. Sinflararo yoki jamiyatning turli tabaqalari o’rtasida;
• 6. Guruhlararo;
• 7. Partiyalararo;
• 8. Shaxslararo siyosiy, mafkuraviy va ma’naviy.

Konfliktlar siyosiy jarayonlardagi o’zgarishlarning eng ko’p tarqalgan manbayi hisoblanadi. Hokimiyat uchun bo’ladigan kurashlarning keskinligini kamaytirish, yo’qotishlarning oldini olish uchun siyosiy jarayonlarning barcha ishtirokchilari konfliktlarni boshqarishi texnologiyalarini qo’llashga harakat qiladilar.

• Konfliktlar siyosiy jarayonlardagi o’zgarishlarning eng ko’p tarqalgan manbayi hisoblanadi. Hokimiyat uchun bo’ladigan kurashlarning keskinligini kamaytirish, yo’qotishlarning oldini olish uchun siyosiy jarayonlarning barcha ishtirokchilari konfliktlarni boshqarishi texnologiyalarini qo’llashga harakat qiladilar.
• Konfliktlar raqobatning ko’rinishi bo’lib, unda hokimiyat vakolatlari va resurslariga egalik qilish istagidagi ikki yoki undan ortiq tomonlar bir-birlari bilan o’zaro raqobat qiladilar.

Konfliktlarning tarkibi

Konfliktning manbayi
Sabab va bahonalar
Tomonlarning qarashlari va pozitsiyalari
Ixtilofning tabiati
Ixtiloflashayotgan tomonlar
Ixtiloflarning tarkibiyt qismlarini bir-biridan ajratib o’rganish uning asl mohiyatini chuqurroq tushunish imkonini beradi. Ixtiloflar tomonlarning o’zaro raqobatli ta’siri hisoblanib, ular o’zining ko’rinishi va intensivligi bilan bir-biridan farq qiladi.
Ixtilofning turlari qatoriga yashirin (latent) konfliktlarni kiritish mumkin. Bunda subyektlarning bir-birlariga dushmanligi ularning harakatlarida yaqqol namoyon bo’ladi.
Konfliktlarning sifat ko’rsatkichlari
Insonlar ongida chuqur o’rnashgan va chuqur o’rnashmagan
Nolga teng bo’lgan ixtiloflar
Antagonistik va antagonistik bo’lmagan ixtiloflar

Konfliktlar siyosiy fanda quyidagicha tasniflanadi:

• Ixtiloflar sodir bo’ladigan zonaga ko’ra: ichki va tashqi konfliktlar. Bular ham turli ziddiyatlar va kelishmovchiliklarga bo’linadi. Xalqaro ixtiloflarning “urush arafasidagi kuchlar nisbati”, “dushmanlik kayfiyatini oqlash” kabi ko’rinishlari mavjud.
• Konfliktlarni omma uchun oshkoraligiga ko’ra oshkora va yashirin ko’rinishga ega bo’ladi. Konfliktlarning oshkora turi fuqarolarning siyosatdagi faol ishtiroklari shaklida ham bo’lishi mumkin.
• Yashirin ixtiloflar esa odatda hokimiyat tarkibidagi kishilar o’rtasida, elita ichkarisida sodir bo’ladi.

Konfliktlarga ta’sir o’tkazish 3 bosqichda amalga oshiriladi:
1.Konfliktlarni keltirib chiqaruvchi sabablarni oldini olish, voqealar rivojini kuzatib boorish;
2. Ixtiloflarning intensivligiga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni aniqlash va boshqaruvchi subyektlarning harakatlarini belgilash;
3. Konfliktlarning kuch ishlatish bosqichiga o’sib o’tishidan ogohlantirish.
Konfliktlarning texnologiyalari:

• Konfliktlarni tug’dirish;
• Konfliktlarni qo’llab-quvvatlash;
• Konfliktlardan ogoh qilish;
• Kobfliktlarni yumshatish.

Konfliktlarning davomiyligi va keskinlik darajasiga ko’ra turlari:
1. Jo’shqin va tez kechadigan konfliktlar – qizg’in va emotsionalligi, konflikt taraflarining salbiy munosabatlarini o’ta keskin namoyon etishi bilan farqlanib, og’ir xulosa topishi va fojeali oqibatlarga olib kelishi mumkin. Ular asosida kishilarning ruhiy holati yotadi.
2. Keskin va davomli konfliktlar – ko’proq ziddiyatlar ancha chuqur, barqaror, murosaga kelib bo’lmaydigan yoki murosaga kelish juda qiyin hollarda yuzaga keladilar. Konfliktlashayotgan taraflar o’z reaksiya va harakatlarini nazorat qiladi. Hal bo’lishiga oid bashoratlar ham asosan noaniq.
3. Yaxshi ifodalanmagan va sust kechadigan konfliktlar – keskin bo’lmagan ziddiyatlar uchun, yoki konfliktning faqat bir tarafi faollik ko’rsatayotgan to’qnashuvlar uchun xos bo’lib, bunda ikkinchi taraf o’z pozitsiyasini aniq belgilashga intilmaydi yoki ixtilof jiddiylashuvidan qochadi.
4. Yaxshi ifodalanmagan va jadal kechadigan konfliktlar – agar bunday konflikt muayyan epizoddagina ro’y bergan bo’lsa, bu holda maqbul bashorat haqida so’z borishi mumkin. Undan keyin bu kabi konfliktlar zanjiri tizilib kelsa, bashorat nafaqat murakkab, balki noxush ham bo;lishi mumkin.

E’tiboringiz uchun rahmat