Jahon madaniyatining vujudga kelishida an’anaviy va diniy madaniyat

Diniy aqidalar hukmronligi kishilar hayotini belgiladi. Inson qayerda osmon bo‘lsa í xudolar dunyosi va yerni – odamlar dunyosi deb bildi. Ular doimo o‘zaro munosabatda, bir butunlikda olam daraxtining tanasi va shoxlari kabi viqor bilan yashashgan. Xudolar insonlar hayotining barcha sohalariga faol aralashgan, uning tug‘ilishi, o‘limini va o‘limidan keyingi taqdirini belgilagan. O‘sha darvlarda diniy ta’limotdan tashqari hech qanday boshqa dunyoqarash bo‘lmagan. Inson xudolardan hatto arzimas narsalar haqida maslahat so‘ragan va unga xatlar yozib ibodatxonaga olib bergan. Misol uchun, qadimgi Bobil aholisining maktubidan birida shunday so‘zlar bitilgan: «Mening otam, Xudo ayt! Sening quling Apil-Adat shunday deydi: Nimaga sen menga e’tibor qilmaysan? Sendan boshqa kim ham bor? Seni sevuvchi xudo Marduqqa yoz: mening gunohimdan o‘tsin».
Hindiston va Xitoyda tabiiy va texnika fanlari ertaroq shakllandi va o‘z navbatida sermahsul taraqqiy etdi. Biroq, bu fanlar G‘arbdagi kabi madaniyatga sezilarli ta’sir ko‘rsatmadi. Bu oliy haqiqatni anglash yo‘lidagi mustaqil ta’limot bo‘lib qolish bilan bog‘liq.