Jahon iqtisodiyoti globallashuvining namoyon bo’lish shakllari L Global iqtisodiy rivojlanish faning predmeti

Globalashuv turlari
Iqtisodiy adabiyotlarda globallashuv darajasini tо‘rtta turga bо‘linadi:
1. Jahon miqyosidagi globallashuv – dunyo mamlakatlari iqtisodiyotlarining о‘zaro chambarchas bog‘lanib ketganligida namoyon bо‘ladi;
2. Mamlakat miqyosidagi globallashuv – biror mamlakatning jahon xо‘jaligi bilan integratsiyalashuvida kо‘rinadi;
3. Tarmoq miqyosidagi globallashuv – mamlakatning biror tarmog‘ining boshqa mamlakatlarning aynan shu tarmog‘iga nisbatan raqobatbardoshligida ifodalanadi; Masalan, avtosanoat, yoqilg‘i-energetika sanoati, harbiy sanoat va boshqalar.
4. Korxona doirasidagi globallashuv – transnatsional (kо‘pmillatli) kompaniyalarning dunyo miqyosida faoliyat yuritishida namoyon bо‘ladi; Masalan, MacDonalds, Coca-cola, Google, Les-Ails, Aliexpress, turizm, transport, savdo va boshqa sohalar.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning amerika tadqiqotchisi Dj.Garret jahon iqtisodiyoti globallashuvining uch asosiy mexanizmini ajratib kо‘rsatadi, ularga quyidagilar kiradi:
1) jahon savdosida о‘sib borayotgan raqobat;
2) ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish quvvatlarini boshqa mamlakatlarga joylashtirish hisobiga shaxsiy daromadlarini oshirishga intilishlari natijasida ishlab chiqarishning kо‘p millatli xarakterini о‘rnatish;
3) moliyaviy bozorlarning xalqaro integratsiyasi.
TMKlarning zamonaviy ajralib turadigan jihatlari quyidagilar hisoblanadi:
a) Bozorlarni reja asosida yuritish va jahon miqyosida raqobatni amalga oshirish (ayrim xorijiy ekspertlar global raqobatning zamonaviy atamasi uchun yangi sо‘z - "giperraqobat” sо‘zini ishlatadilar);
b) Jahon bozorlarini shunday global korporatsiyalar bilan ajratish;
c) Yangi axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida о‘z bо‘limlari faoliyatini kuzatish;
d) Korporatsiyalar tuzilmasining moslashuvchanligi;
e) Bо‘limlar, zavodlar va qо‘shma korxonalarni yagona xalqaro boshqaruv tarmog‘iga birlashtirilishi;
f) TMK faoliyat yuritayotgan davlatlarga iqtisodiy va siyosiy ta’sir kо‘rsatish.