Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

e le m e n t la r ish la tila d i.
In so n iy a t o ld id a s h u n d a y s a v o l turibdi: Tabiiy resu r sla r k o ’p g a y e t a d im i-
Y er y u z i r e s u r s la r i t u g a m a y d i, d e g a n p a y tla r o ’tib k e td i. A lb a tta , b a r c h a
r es u r s la m in g b a ta m o m tu g a s h i h a q id a gapirish hali erta, lekin bu o ’zim izni o ’zim iz
ovun tirish x o lo s . H ozirgi k u n d a ja h o n d a kichikroq, qorli rayonlard a j o y la s h g a n
k o n la rg a o ’tilishi y e r b o y lik la rin in g ta n n a rx i o s h is h i g a olib k e lm o q d a . Tabiiy
r esu rsla rn in g tu g a y d ig a n v a tu g a m a y d ig a n la r g a boTmishi shartli blib q o lm o q d a .
H ozirda a tm o sfe ra kislorodining tu g a s h i to ’g ’risida olim lar  ylam oq dalar, bu bilan
bir qatord a Q u y o sh e n e r g iy a sin in g tu g a s h i h a m bir o ’rinda turibdi. Lekin h o zirc h a
bu en e r g iy a la rn in g o q im i a m a ld a tu g a lla n m a y d ig a n g a o ’x sh a y a p ti.
K elajagim izga oid ju d a k o ’p taxm inlar m avjud. A lbatta, biz ularga h a m m uhim
e ’tibor b e r is h im iz lo zim . B u n d a y ta x m in la rn i ish la b c h iq is h d a bir to m o n d a n
a h o lin in g v a a h oli ehtiyojlarin in g ortishi, ikkinchi to m o n d a n , har bir r e s u r sn in g
zaxiralari bilan b o g liq . A m m o , k elajak d a ah olinin g v a ish lab chiqarishn i ortishini
old in d a n b a sh o r a t qilm oq qaltis b o ’lar ed i. R ivojlan ayotgan davlatlar, y a ’ni aholi
o ’sish in i a s o s iy ulushini beru vchi davlatlard a y a s h a s h sharoitining o s h is h i um u m iy
a h o li o ’s is h in i p a s a y tir is h i lo z im . B u n d a n t a s h q a r i fa n -te x n ik a ta r a q q iy o ti,
s h u b h a s iz , o ’z izlanishlarini tejam k or kam xarajat r e s u r s te x n o lo g iy a la rin i ish la b
c h iq a r is h g a q a ra ta d i, bu a s t a - s e k in tabiiy r esu r sla rd a n fo y d a la n is h g a ehtiyojni
k am aytirad i.
Y uqoridagilardan kelib c h iq q a n h o ld a yaqin 1 0 yillikda turli tabiiy resu rsla rg a
b o l g a n e h t i y o j la m i o r t is h in i k u t is h m u m k in . R e s u r s la r n i n g z a x ir a la r in i
b a h o la s h d a , r e s u r s la r in g ikki k atta gu ru h in i ajrata o lis h im iz lo zim . 1) q a y ta
tik la n m a y d ig a n ; 2) q a y ta tik la n a d ig a n . B irin ch i g u r u h r e s u r s la r in i q a n c h a
is h la ts a k , s h u n c h a k a m a y ib k e ta v e r a d i. B u larga m ineral resu r sla r v a у е г y u z id a
c h e g a r a la n g a n r es u r sla r kiradi. Q ayta tiklanad igan r esu rsla rg a o ’zini q a y ta tiklash
x u s u s iy a tig a (biologik), y o Y erga u z lu k siz c h e td a n k elish i (q u y o sh e n e r g iy a s i), y o
u z lu k siz a y la n ib turuvchi, y o q a y ta ish la tish (su v ) x u s u s iy a tig a e g a d ir. A lb atta,
q a y ta tik la n a d ig a n resu rslar, q a y ta tiklam nayd igan resu rsla rg a  x s h a b c h e k s iz