Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

siv iliz a tsiy a sin in g q a d im g i o  h o q la r id a n biri.
B arch a yirik m in ta q a la rd a , Xorijiy Y evrop a v a R o s s iy a F e d e r a ts iy a s i bilan
birga neft zaxiralari 1 0 0 fo iz n i ta sh k il q ilad i. H attoki S h im o liy A m erik a h a m ,
A Q S H n in g o ’z neft zaxiralarini « k o n s e r v a ts iy a » q ilish ig a q aram ay, o ’z zaxiralarini
M ek sik ad a olib b orilgan tek sh iru v la rg a k o ’ra orttirib o lish d i.
Y evrop a za x iralarin in g tu g a s h i n eftn in g u n ch a lik k p e m a s lig i v a za x ir a -
larning oxirgi o ’n yillikda in ten siv , te zk o r q a z ib olin ish id a: bu ja h o n d a y aq in sh a rq
davlatlarining n e fl m o n o p o liy a s in i y  q o tis h g a qaratilgan ligidad ir. Lekin S h im o liy
d e n g iz za x ira si - Y ev ro p a n in g a s o s iy n e ft b o c h q a s i - c h e k s iz e m a s .
Ko^mir
Kmir zaxiralarin i v a u n n in g ta q s im la n is h in i ro 'y x a tg a o la d ig a n y a g o n a
tizim m avjud e m a s . Z axiralarn i h is o b la s h n i h a m a lo h id a m u ta x a s is la r , h a m
ix tisoslash tirilgan ta sh k ilo tla r olib boradilar. B a rch a k o ’mir turlarining zaxiralari
90-yil b o sh la rid a M U PE K to m o n id a n 1 0 4 0 mlrd. to n n a d e b topildi.
U n ch alik k atta b  lm a g a n z a x ir a la r g a A Q S H (d u n y o z a x ir a sin in g 1 /4 ), KX
(1 /6 q ism i), P o ls h a , JA R v a A v stra liy a (d u n y o z a x ir a s in in g 5 - 9 fo iz g a e g a lik
q ilis h a d i. M U P E K n in g 1 9 9 3 - y i ld a b e r g a n m a l u m o t i g a k o ’ra, z a m o n a v i y
te x n o lo g iy a la r bilan q a z ib o lin g a n k o ’mir z a x ir a s in in g 9 / 1 0 q ism id a n (b u z a x ira
u m u m iy o lg a n d a 5 1 5 mlrd. to n n a g a te n g ) A Q S h (1 /4 ), R o s s iy a (1 /5 ortiq), KXR
(1 /5 ). JA R (1 /1 0 ), G F R , B uyu k B ritaniya, A vstraliya v a P o ls h a h is o b ig a to ’g ’ri
k ela d i.
T o s h k o ’m ir z a x ir a s i riv o jla n g a n d a v la tla r o r a s id a K a n a d a v a Y a p o n iy a ,
r iv o jla n a y o tg a n d a v la tla r - O s iy o d a - H in d isto n v a I n d o n e z iy a , A frik a d a -
B o tsv a n a , S h v e y s a r iy a , Z im b a b v e v a M ozam bik; Lotin A m e rik a sid a - K olu m biya
v a V e n e s u e la . T o sh k o ’m im i k on lard an q a z ib o lish n in g e n g a rzo n iq tiso d iy usuli
bu - o c h iq u s u ld a q a z ib o lish . K a n a d a d a , M o za m b ik d a v a V e n e s u e la d a bu yl
bilan k o ’m irzaxiralarining 4 /5 q ism i, H in d iston d a - 2 /3 , A vstraliyada - 1/3, A Q S H d a
- 1 / 5 , X ito y d a - 1 /1 0 q a z ib o lin a d i. B u z a x ir a la r ju d a o q ilo n a ish la tila d i v a

---

k m irning o c h iq h o id a q a z ib o lis h d a g i u lu sh i A v s tr a liy a d a 1 /2 d a n ortiq, A Q S H d a