Jahon adabiyoti” fanidan yakuniy nazorat savollari “Belgamish” dostoni

. Modernizmda adabiyoti.

O‘zbek adabiyotidagi yangi (modernnoma) adabiyot kayfiyatiga Ovrupa modern adabiyotining oz-moz ijodiy ta’siri (ko‘proq shakliy ma’noda) bor albatta, lekin u mohiyat-e’tibori bilan Sharq, xususan, o‘zbek insoni dunyoqarashidagi ijtimoiy-psixologik o‘zgarishlar negizida tug‘ildi. Shunga ko‘ra, yangi (modern) o‘zbek adabiyoti milliy zaminda ildiz otgan bo‘lib, u Ovrupa modern adabiyotidan ko‘chirilgan nusxa yoki unga taqlid emas, deya qarash mumkin. XX asr o‘zbek adabiyoti “Yangi o‘zbek adabiyoti” deb nomlanadi. Chunki ham nasr, ham nazmda tubdan o‘zgarishlar yuz bergan, ilk dramatik asarlar vujudga kelgan va bu chinakamiga yangi hodisa, yangi adabiyot bo‘lgan edi. Adabiy shakllar asosan tashqaridan – o‘zga xalqlar adabiyotlaridan qabul qilingani ham haqiqat: roman, drama va yangicha she’r shakllari shular jumlasidan. XX asr adog‘i va XXI asr boshi o‘zbek ijodkori badiiy-estetik tafakkur tarzidagi yangilanishlar esa bir qadar boshqacha tabiatga ega. Bunda shakl va mohiyatning o‘zi ichkaridan yorib chiqdi. Demak, tashqaridagi adabiyotga ergashishning hissasi o‘ta salmoqli bo‘lmagan. Shunga ko‘ra, uni tom ma’noda o‘zbek modern adabiyoti deyish ham biroz bahstalab bo‘lib, bu boradagi izlanishlarning asosiysi hali oldinda. Xullas, Istiqlol davrida yangilangan badiiy tafakkur Erkin A’zamning “Stupka”, Xurshid Do‘stmuhammadning “Qichqiriq”, Nazar Eshonqulning “Bahouddinning iti”, Rahimjon Rahmatning “Adashvoy”, Isajon Sultonning “Suvdagi kosa”, Ulug‘bek Hamdamning “Bir piyola suv” kabi hikoyalarini berdi. Nomlari zikr etilgan va yana Omon Muxtor, Ahmad A’zam, Olim Otaxon, Murod Karim kabi nosirlar, Bahrom Ro‘zimuhammad, Tursun Ali, Faxriyor, Aziz Said, Shermurod Subhon, Go‘zal Begim singari shoirlarning izlanishlari yangi (modern) o‘zbek nasri va nazmining o‘ziga xos namunalari hisoblanadi. Xullas, modernizm garchi “dunyo madaniyati markazida Ovrupa madaniyati (ovrupasentrizm) turadi”, desa-da, u bilan bog‘liq butun boshli qarashlar tizimi, bu tizim vujudga keltirgan san’atu adabiyot o‘rganilishi lozim. Chunki u bashariyatning ming yillar mobaynida bosib o‘tib kelayotgan falsafiy, badiiy-estetik tafakkur yo‘lining bitta bosqichi sifatida o‘z o‘rni va ahamiyatiga ega.

162.