Jahon adabiyoti” fanidan yakuniy nazorat savollari “Belgamish” dostoni

. Ijtimoiy tanqid tanqidiy realizmning yetakchi xususiyati sifatida.

Ijtimoiy tanqid tanqidiy realizmning yetakchi xususiyatlari sifatida.
Tanqidiy realizm - 19-asrning 20—30y.larida jahon adabiyoti va sanʼatida shakllangan badiiy metod, realizmnint bir koʻrinishi. Klassitsizm adabiyoti vakillarining oʻz davrini oʻtagan va eskirgan tasvir usullariga qarshi, oʻtgan asrlardagi ilgʻor adabiyotlarning eng yaxshi anʼanalarini davom ettirish va yangilash maqsadida maydonga kelgan. Hayot hodisalarini badiiy mujassamlashtirishda bu hodisalarning ijtimoiytarixiy ildizlarini ochish Tanqidiy realizmning asosiy maqsadidir. Tanqidiy realizm yozuvchidan insonni har tomondan cheklovchi, ezuvchi, buzuvchi va maʼnaviy inqirozga olib keluvchi hayotning ijtimoiy asoslarini tanqidiy aks ettirishni talab etadi. Tanqidiy realizm adabiyoti va sanʼatida tarixiylik prinsipi hayotiy voqealar, kishilarning xarakterlari va ularni qurshagan sharoitning muayyan davr uchun muhim vokealar, xarakterlar va sharoitlar sifatida tasvir etilishida zuxur beradi. Tanqidiy realizm asarlaridagi personajlar "ortiqcha kishilar", "otalar" va "bolalar" yoki yangilik va eskilik tarafdorlari boʻladimi — ular oʻz davrining mahsulidir. Ammo tarix harakati, ijtimoiy taraqqiyot jarayoni Tanqidiy realizmning aksar asarlarida kishilar subʼyektiv faoliyatining natijasi sifatida talqin etiladi. Shuning uchun ham bu asarlarda faqat kishilarning ruhiy olami, ishonch va eʼtiqodi ulardagi ijobiy (ezgu) ibtidoning manbai boʻlib xizmat qiladi. Tanqidiy realizm insoniyatni baxtli va nurli hayotga olib boruvchi yoʻlni koʻrsatmaydi, balki kishilarning shunday xayot sari intilishlarida ularga duch kelgan toʻsiqlar, illatlar, sharoitni koʻrsatadi. Shuning uchun ham badiiy tasvirning bu usuli Tanqidiy realizm deb ataladi.

147. 
     . Yevropa nasrida shafqatsiz realizmning namoyon bo‘lishi.
     
148. 
     Adabiyotga nisbatan realizmning mohiyati va uning adabiy jarayondagi o'rni har xil tushuniladi. Realizm - badiiy uslub, shundan so'ng rassom hayotni hodisalarning mohiyatiga mos keladigan va voqelik faktlarini yozish orqali yaratilgan tasvirlarda hayotni tasvirlaydi. Keng ma'noda, realizm toifasi, yozuvchining ma'lum bir adabiy maktab va tendentsiyaga mansubligidan qat'i nazar, adabiyotning voqelik bilan aloqasini aniqlashga xizmat qiladi. "Realizm" tushunchasi hayot haqiqati kontseptsiyasiga teng va adabiyotning eng xilma -xil hodisalariga bog'liq.
     
149. 
     Ishning maqsadi: Realizmning yuksalishi XIX asrning 30 -yillarida. realizm adabiyot va san'atda katta shuhrat qozonmoqda. Realizmning rivojlanishi birinchi navbatda Frantsiyada Stendal va Balzak, Rossiyada Pushkin va Gogol, Germaniyada Geyn va Buxner ismlari bilan bog'liq. Realizm dastlab romantizm tubida rivojlanadi va ikkinchisining tamg'asi bor; nafaqat Pushkin va Geyn, balki Balzak ham yoshligida romantik adabiyotga kuchli ishtiyoqni boshdan kechirgan. Biroq, romantik san'atdan farqli o'laroq, realizm voqelikning idealizatsiyasini va fantastik elementning ustunligini, shuningdek, insonning sub'ektiv tomoniga bo'lgan qiziqishning ortishini rad etadi. Realizmda qahramonlarning hayoti davom etadigan keng ijtimoiy fonni tasvirlash tendentsiyasi ustunlik qiladi (Balzakning "Inson komediyasi", Pushkinning "Evgeniy Onegin", Gogolning "O'lik ruhlar" va boshqalar). Tushunish chuqurligi ijtimoiy hayot realist rassomlar ba'zan o'z davrining faylasuflari va sotsiologlaridan ustun turadi.
     
150.