Жаббаров, Юсупов

Nazorat savollari va topshiriqlar. 
 
1.  Mexanik ish deb nimaga aytiladi? 
2.  Mexanik ish manfiy qiymatga ega bo’ladimi? 
3.  Ishning o’lchov birliklari qanday? 
4.  Egri chiziqli harakatda kuch o’zgaruvchan bo’lganda ish qanday hisoblanadi? 
5.  1 Joul ish deb nimaga  aytiladi? 
 
§8. ENERGIYA. KINETIK VA POTENSIAL ENERGIYA 
 
Reja: 
1.  Mexanik ish va energiya. 
2.  Energiya turlari. 
3.  Kinetik energiya tenglamasini keltirib chiqarish. 
4.  Potensial energiya tenglamasini keltirib chiqarish. 
 
Tayanch iboralar: Ish, energiya, tezlik, massa, impuls, kuch, tizim, og’irlik, qiya 
tekislik. 
 
        Jism yoki jismlar tizimining ish bajarish qobiliyatiga energiya deyiladi. Energiya 
ikki  xil  sababga  ko’ra:  birinchidan,  jismning  biror  tezlik  bilan  harakatlanishi, 
ikkinchidan,  jismning  potensial  kuchlar  maydonida  joylashishi  bilan  farq  qiladi. 
Birinchi  holda  energiya  kinetik    energiya,  ikkinchi  holda  potensial  energiya  deb 
yuritiladi.  Kinetik  energiya  deb  jismning  tezlik    tufayli  olgan  energiyasiga  aytiladi. 
Potensial  energiya  deb  jism  yoki  jism  qismlarining  bir-biriga  nisbatan  joylashish 
vaziyatiga bog’liq energiyaga aytiladi, potensial energiya jismning joylashish vaziyati 
va  o’zaro  ta’sir  energiyasidir.  Agar  jism  fazoning  har  qanday  nuqtasida  nuqtadan-
nuqtaga  qonuniyat  bilan  o’zgaruvchan  kuch  bilan  boshqa  jismlar  ta’sirida  bo’lsa,  u 
kuchlar  maydonida  joylashgan  bo’ladi.  Jism  Yer  sirtida  og’irlik  kuchi  maydonida 
bo’ladi  –  fazoning  har  bir  nuqtasida  unga  vertikal ravishda  pastga  yo’nalgan  P=mg 
kuch ta’sir etadi. Jismning vaziyatiga bog’liq bo’lgan kuchlar ta’sirida bajarilgan ish 
ko’chish  shakliga  bog’liq  bo’lmasdan,  uning  fazodagi  boshlang’ich  va  oxirgi 
vaziyatlari  bilan  aniqlanadi.  Bu  holda  maydonga  potensial  maydon,  kuchlarga  esa 
konservativ kuchlar deyiladi. 
        Bajarilgan  ishi  yo’lning  shakliga  bog’liq  bo’lgan  kuchlarga    nokonservativ 
kuchlar  deyiladi.  Konservativ  kuchlarning    har  qanday  yopiq  yo’lda  bajargan  ishi 
nolga tengdir.