J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

15.5. 0 ‘zbekistonning integratsion birlashmalardagi
faoliyati
0 ‘z b e k is to n R espub likasi m u sta q illik y illa r id a stra te g ik m a n -
f a a tla rin i ta k o m illa s h tir ib borib, d u n y o n in g tu rli j o y la r id a va ay- 
n iq sa, M a r k a z iy Osiyo m in ta q a s id a b a rq a r o rlik n i m u s t a h k a m l a s h
405

---

sohasida xalq aro va m intaqaviy ta s h k ilo tla r bilan faol h a m k o r -
likni yo‘lga qo'ydi.
0 ‘z b e k is to n n in g ja h o n ln am la k a tla ri bilan iqtisodiy integratsi- 
yalashuvi m illiy iqtisodiyot sa m a rad o rlig in i o s h ir is h n in g m u h im
o m ili hiso blanadi, sh unin g d e k , f an -tex n ik a taraqqiyotini ja d a l- 
lashtirishga, m illatlar va e la tla rn in g yaqinlashuviga, aholi tu r- 
m ush darajasini o shirishg a y o rd am beradi.
M a m la k a tla r n in g m u ay ya n integratsion tashkilot doirasida 
birlashuvi, u lar o 'rtasida m ah su lo tla r, x iz m a tla r va kapital h a- 
rakati bilan b o g ‘liq m u n o sa b a tla r rivojlanishiga ijobiy t a ’sir 
k o ‘rsatadi. Shu bilan birgalikda, m a m la k a tla r o ‘rtasida yangi 
texnolo giy alarning erkin tarq alish iga, u l a r n in g milliy iqtisodiyot- 
larda ishlab chiqarish ta r m o q la rin i rivojlantirish jara y o n ig a joriy 
etilishiga qulay za m in yaratadi va p irovardida iqtisodiyot b arqa- 
rorligiga erishishga ko'm ak la shadi.
0 ‘z be kistond a iqtisodiy integratsiyani rivojlantirish siyosati av- 
valo, m illiy iqtisodiyotning b a rq a ro r d a ra ja d a o ‘sishini t a ’m in la s h
h a m d a ja h o n d a g i taraqqiy etgan m a m la k a t la r qatoriga kirishiga 
yo'naltirilgan.
X alq aro iqtisodiy integratsiya jara y o ni kuchayishi b aro b a rid a , 
0 ‘zbekiston Respublikasi M ark aziy Osiyo, M D H davlatlari, Ycv- 
ropa Ittifoqi m a m la k a tla ri bilan h a m k o rlik aloqalarin i rivojlan- 
tirib b o r m o q d a .
0 ‘z b e k is to n n in g S h an xay h a m k o r lik tashk iloti, M D H va 
Iqtisodiy H a m k o rlik Tashkiloti kabi in tegratsion b irla sh m a la r- 
da ishtirok etishi m a m la k a t im iz n i n g ja h o n x o‘jaligidagi o ‘r n in i 
y a n a d a m u s t a h k a m l a s h d a m u h im o ‘rin tu tm o q d a .
M a m l a k a t im i z 2001-yil iyun oyida S h a n x a y h a m k o rlik ta s h - 
kilotiga ( S H H T ) a ’zo b o ‘lib, u n in g muassisi va teng huquqli qat- 
n a sh ch isig a aylandi.
0 ‘zbekiston Respublikasi h a m d a Shanxay ham korlik tash kilo- 
tiga a ’zo davlatlar hududida akkreditatsiyadan o ‘tkazilgan q o ‘s h m a
korxonalar va vakolatxonalar soni xo‘jalik subyektlari 
darajasida 
kooperatsiyaviy aloqalarning faol rivojlanayotganidan dalolat beradi,
406

---

2012-yil 1-yanvar h o la tig a k o ‘ra O ‘z b e k is to n R e s p u b lik a s i 
h u d u d i d a S h a n x a y h a m k o r l i k t a s h k ilo tig a a ’zo d a v la tla r in v es- 
t o rla ri i s h tir o k id a 1601 t a k o r x o n a faoliyat y u r it a y o tg a n b o ‘lib, 
u l a r d a n 270 tasi 100 foiz xorijiy s a rm o y a h iso biga t a s h k i l e til-
gan.
0 ‘z bek isto n R espu blikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsi- 
y a la r va savdo vazirligida S h a n x a y h a m k o r lik ta s h k ilo tig a a ’zo 
da v la tla r f ir m a va k o m p a n i y a la r in i n g 178 ta v a k olatxonasi ak- 
k r e d ita ts iy a d a n o ‘tk az ilg a n .
S h a n x a y h a m k o r lik ta s h k ilo tig a a ’zo davlatlar h u k u m a t ra h -
b arlari K e n g a s h in in g q a ro ri b ila n «K o‘p t o m o n l a m a savdo iq ti­
sodiy h a m k o r lik d a stu ri» tasd iq la n d i. S h a n x a y h a m k o r lik t a s h k i ­
lotiga a ’zo d avlatlar t o m o n i d a n m a z k u r D a s tu rn i a m a lg a o s h irish
y u z a s id a n qisqa m u d d a tli, o ‘r ta m u d d a tli va u z o q m u d d a tli bos- 
q ic h m a -b o s q ic h ta d b ir la r Rejasi ishlab chiqilgan.
2006 -y il 22 -avgu std a T o s h k e n td a Sh anx ay h a m k o r lik t a s h k i ­
lotiga a ’zo d avlatlar t r a n z it im k o n iy a tla rin i rivojlantirish b o ‘y icha 
M ax sus ishchi g u r u h n i n g u c h in c h i yig‘ilishi b o ‘lib o ‘tdi. M a x su s
ishchi g u r u h yig‘ilis h in in g natijalari b o ‘yicha, S h a n x a y h a m k o r l ik
ta s h k ilo ti d o ira sid a tra n s p o r t sohasidagi lo y ih alarni tez las h tirish
m a q s a d id a quyidagi ikki loyih a n i asosiy loyihalar sifatida a m a lg a
o s h irish belgilab olindi:
— E - 4 0 xalqaro tra n s p o rt yo‘nalishi tarkibida, Q ig‘o c h daryosi 
b o ‘ylab ko ‘prik q urilishi bilan «V olgo g rad-A straxan-A tirau-B aynau- 
Q o ‘n g ‘irot» va « O q to v -B a y n a u -Q o ‘n g ‘irot» avtomobil yo‘lla rin i bir 
vaqtda va o ‘z aro m o s ravishda q u ris h n i am alga oshirish;
— Q a s h g ‘a r s h a h r i d a m u ltim o d a l ta s h is h la r u c h u n y u k or- 
tish t e r m i n a l i n i n g q u rilis h i b ila n « 0 ‘s h - S a r i to s h - I r k e s h t a m -
Q a s h g ‘ar», 
« B r a t s t v o - D u s h a n b e - D j ir g a ta l - K a r a m i k - l r k e s h t a m -
Q a s h g ‘ar» a v to tr a n s p o r t y o 'n a lis h in i rivojlantirish.
H o z i r d a 0 ‘z bek isto n Respublikasi to m o n i d a n S h a n x a y h a m ­
korlik tash k ilo ti d o ira s id a savdo iqtisod, tra n s p o r t k o m m u n i -
katsiya, investitsiya va b o s h q a s o h a la r d a h a m k o r lik faoliyati izc h il 
d a v o m e tm o q d a .
407

---

M D H tashkil q ilingan dastlabki k u n d a n boshlab, O 'z b e k isto n
lespublikasi iqtisodiy integratsiyani ch u q u rla sh lirish , h a m k o r lik
alo q a larin i m u ta h k a rn la sh va kengaytirish, b o s h q a d a v la tla rn in g
ichki ishlariga a ra lash m a slik tarafd o ri b o ‘lgan davlatlar q a to rid a n
o 'rin oldi. 0 ‘zbekiston Respublikasi M D H n i n g asosiy va t a r m o q
o r g a n la rin in g faoliyatida ishtirok etadi.
0 ‘zbekisto n M D H ba rc ha ishtirokchi davlatlar u c h u n m ak s i- 
mal ijtim oiy-iqtisodiy s a m a rag a erishish m a q s a d id a xo‘ja lik j a -
rayonlarini tartibga solishda m uvofiqlashtiruvchi rolini bajarishi 
k erak deb hisoblaydi.
M D H g a a ’zo m a m la k a lla r bilan m u n o s a b a td a 0 ‘z b e k is to n n in g
o 'rn i q u y id ag ila rd a n iborat:
— M D H n i n g b a rc h a a ’zo m a m la k a tla ri m a n fa a tla rin i te n g
huq u qliligin i e ’tiborga olgan holda, iqtisodiy in te g ratsiya ning us- 
t и vor yo‘n a lis h d a boMishini t a ’m in lash ;
— 0 ‘zbek isto n Respublikasi o ‘zaro m a n fa atli h a m k o r lik qi- 
lishda intiluvchi ixtiyoriyligi tam o y ilin i saqlash tarafdorligi va 
boshqalar.
Hozirgi vaqtda H a m d o ‘stlik o ‘z ta ra q q iy o tin in g yangi bos- 
qichiga q a d a m q o ‘ydi. Qabul qiling an M D H n i n g b u n d a n keyingi 
taraqqiyoti Konsepsiyasi va uni a m a lg a o s h irish rejasida b a rc h a
ishtirokchi davlatlar t o m o n id a n H a m d o ‘stlik fao liyatining ustu vo r 
yo'nalishlari: iqtisodiy integralsiya, g u m a n i t a r so h a d a, xavfsiz- 
likni t a ’m in la s h , xalqaro xavfsizlik va b a rq a ro rlik n i t a ’m in la s h
va m u s t a h k a m l a s h , jin o y a tc h ilik , yangi xavf-xatar va ta h d id la r g a
qarshi k urash so h a la rid a h a m k o rlik m asa la la ri o ‘z aksini topdi. 
S h u n in g d e k , K onsepsiyada siyosiy a lo q a la r n i c h u q u rla sh tirish , 
m u vofiq lash tirilgan m igratsion siyosatni ishlab chiqish, ekologik 
m u a m m o l a r n i birgalikda hal qilish, favqulodda vaziyatlarn i o ldin i 
olish va tabiiy ofatlar oqibatlarin i b a r t a r a f etish z a ruriyati e ’tir o f
etildi.
M a z k u r h u jja tla rn in g qabul q ilin is h i b ila n H a m d o ‘stlik b u -
g u n g i k u n d a g i v oq e lik k a , in te g ra ts io n a lo q a l a r n i n g a m a l iy s a m a -
rad o rlig in i o s h ir is h g a , b arc h a h a m k o r lik s o h a la r in i uyg‘u n l ik d a
408

---

riv o jla n tiris h g a m o s la s h tiris h b o ‘y ich a m u h i m va s a m a r a li faoli- 
y a tin i a m a l g a o s h ir i s h u c h u n m u h i m d a s tu r g a ega b o ‘ldi.
Shu m u n o s a b a t b ila n qabul q ilin g an q a r o r l a r n in g ba ja rilish in i 
t a ’m in l a s h M D H doirasidagi a lo q a la r s a m a r a d o r lig in in g m u h i m
sharti h iso b la n a d i.
0 ‘z b e k isto n R e s p u b lik a s in in g M D H g a a ’zoligi u n g a b ir q a to r 
m u h i m v a z ifala rn i hal qilish im k o iiin i bcradi. J u m l a d a n :
— a holi iste ’m oli u c h u n z a r u r m a lis u lo tla rn i ishlab ch iq a - 
rishga y o‘n a ltir ilg a n k o operativ xo'jalik a lo q a la r in i rivojlantirish 
va ta k o m illa s h tir is h ;
— M D H n i n g bir q a to r m alis u lo tia rin i m illiy b o z o rd a g i m av- 
qe in i saqlash;
— M D H d o i r a s id a x o m a s h y o r e s u r la r id a n s a m a r a l i foydala- 
n ish ;
— 0 ‘z b e k is t o n n in g u c h in c h i m a m la k a t la r g a e k s p o rt-im p o rt 
to var o q im ig a x iz m a t k o 'rsatuv chi t r a n s p o r t k o m m u n ik a ts iy a la ri-
d a n kafolatli va x atarsiz foydalanish.
1992-yilda 0 ‘z b e k isto n R espublikasi Iq tiso d iy H a m k o r l i k
T ashk iloti ( I H T ) g a a ’zo b o ‘Idi. M a z k u r ta s h k ilo t A fg ‘o n isto n , 
E ro n , Q o z o g ‘isto n , O zarbayjon , P o kisto n , T u r k m a n i s to n , Tojikis- 
to n , Turkiya, 0 ‘z b e k is to n singari d avlatlar o ‘rta sid a g i kelishuv 
aso sid a tu z ilg a n . I H T a ’zolari iqtisodiy rivojlanishga q aratilgan
k o ‘p t o m o n l a m a m in ta q a v iy h a m k o r l ik n i o ‘z id a m u ja s s a m etgan 
m a q s a d va v a z ifala rn i a m alg a o s h irish a d i.
I H T a ’zosi h i s o b l a n g a n m a m l a k a t l a r o ‘rta s id a g i savdoni 
riv o jla n tirish m a q s a d i d a b o s h q a m in t a q a J a r d a g i va