J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

'7. (par) ^qo‘z
/akc “
(34.5)

4. 
   0‘T mashinasi yakor zanjirida
   

P' = 1² • Er , (34.6)
c.a q a^{? v 7}
bunda Sr_a= r_a+ r ._shq+ r_c + r_k — yakor zanjiridagi ketma-ket ulangan (r_a — yakor chulg‘ami, r_qo._sh — qo‘shimcha qutb chulg‘ami, r_c — ketma- ket qo‘zg‘atish chulg‘ami, r_k — kompensatsion chulg‘ami) qarshilik- larining ishchi temperaturadagi qiymatlari yig‘indisi.
EM sining to‘la elektr isroflari, masalan, 0‘T mashinalari uchun quyidagiga teng bo‘ladi:
IP' = P' + P' . + P'. , (34.7)
bunda P'_ca , P' ._z — tegishlicha yakor zanjiri va qo‘zg‘atish chulg‘amlaridagi isroflar; P'_ch = 2 AU_ch-I_a — cho‘tka kontaktlarida vujudga keladigan elektr isroflar (AU_ch * 0,54-1,0 V — bitta cho‘tka kontaktidagi kuchlanish tushishi);
Qo'shimcha isroflar. Bu isroflar EM ga yuklama ulanganda har xil ikkilamchi hodisalar tufayli sodir bo‘ladi. Masalan, odatdagi 0‘T mashinalarida ko‘ndalang yakor reaksiyasi ta’sirida qutb uchligi chekkalarida va uning ro‘parasidagi yakor o‘zagi tishlarida magnit oqimining notekis taqsimlanishi magnit isroflarni oshirsa, sirt effekti natijasida o‘tkazgichlarda tokning notekis taksimlanishi esa elektr isroflarni oshiradi. EM lari magnit o‘zagining tishliligi tufayli magnit oqim katta chastota (f_z= Z • n/ 60) bilan pulslanadi. Natijada po‘lat o‘zagida sirtiy va pulsatsion isroflar vujudga keladi.
Qo‘shimcha isroflar tabiatining murakkabligi tufayli umumiy maqsadli EM lari uchun amaliyotdan aniqlangan ma'lumotlarga binoan EM nominal quwatining 0,5 -r 1,0 foizi miqdorida (masalan, 0‘T mashinalarining nominal yuklamadagi qo‘shimcha isroflari kompensatsion chulg‘ami bo‘lmagan EM larida nominal quwatining 1,0 % ga, bunday chulg‘amli EM larda esa 0,5 foiziga teng, deb hisoblanadi.
EM laridagi to ‘la quvvat isroflari quyidagiga teng boTadi:
IP' = P' + IP' + P' + P^; .. . (34.8)
Misol tariqasida quwati 500 kW, kuchlanishi 460 V va aylanish chastotasi 375 ayl/min boTgan 0‘T generatorining nominal yuklamadagi quwat isroflari 55,8 %, magnit isroflari 23,3 %, mexanik isroflari 8,2 % va qo‘shimcha isroflari 12,7 % tashkil qilishini ko‘rsatish mumkin.