J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Voltmetr u s u l i. Bu usulda chulg‘amlarning liniyaviy kuchlanishlari (yoki EYK lari) orasidagi siljish burchagi o‘lchanmaydi.

Demak, u bilvosita usul bo‘lib, YK va PK chulg‘amlaming bir xil nomli uchlariaro kuchlanish (yoki EYK) larni o‘lchashga asoslangan. Agar Y/Y-0 (6.4,A-rasm) ulanish guruhi tekshirilsa YK va PK chulg'amlarning “A” va “a” uchlarini sim bilan ulab U_Bb va U_Cc kuchlanishlar o‘lchanadi. 0‘lchangan kuchlanishlar quyidagi:
= Uc* = <*, - 1) (6.1) .
tenglamani qanoatlantirsa (bunda k, ⁼U_AB/U_aft — liniyaviy kuchlanishlarni transformatsiyalash koeffitsienti), ulanish gumhi Y/Y- 0 ga mos keladi.
Boshqa guruhlar uchun esa quyidagi tenglamalar bo‘yicha tekshiriladi:

4. 
   rasm. Transformatoming ulanish guruhini tajriba yo ‘li bilan fazometr (a) va voltmetr (b) usullarida aniqlash sxemalari; d — tajribaviy-graflk usuli uchun diagramma qurish.
   

Y/Y - 6 guruh uchun - U_Bb = U_Cc = U 7 (*, + 1), (6.2)

Y/D — 11 guruh uchun — UBb = UCc =
~^ab^j 1 ~ V3 + K( + k\ ,	(6.3)
Y/D — 5 guruh uchun — UBb = UCc =
^= ^a'v ^+ ^ + ^KC ^+ Kf >	(6.4)

(6.2+6.4) tenglamalarda U_ofcva U_o'_v’ — PK chulg‘am liniyaviy kuchlanishlari.

Agar o'lchangan kuchlanishlar keltirilgan formulalarni qanoat- lantirmasa, demak, transformator chulg‘amlarining uchlari noto‘g‘ri belgilangan bo‘ladi.

3. 
   Tajribaviy-grafik usuli. Transformatoming ulanish gumhini bu usulda aniqlash uchun Y/A sxemaga ulangan YK va PK chulg‘amlarning bir xil nomli (masalan, “A” va “Bb, U_Cc, U_Cb va U_Bc kuchlanishlari o‘lchanadi. '
   

Olingan natijalar bo‘yicha tanlangan masshtabda YK chulg‘amning liniyaviy kuchlanishlar teng tomonli uchburchagi ABC quriladi (6.4,d- rasm). Bu uchburchakning B va C nuqtalaridan sirkul bilan U_Bb va U_Cb radiuslarida 2 ta yoy chizilsa kesishgan nuqtalari ularnihg PK chulg‘am liniyaviy kuchlanishlari uchburchagining “b” uchini hosil qUadi. Agar U_Cc va U^ radiuslarida yoylar chizilsa, izlanayotgan udhburchakning «c» uchini beradi.
# Sxemada “A” va “a” uchlar o'zaro ulanganligidan ularning pptansiallari bir xil bo'ladi. Aniqlangan “a”, “b”, “c” nuqtalarni biHashlirib, PK chulg'am liniyaviy kuchlanishlar uchburchagi «abc» ni hosil qilamiz.
, Agar yuqorida belgilangan qoidaga binoan YK chulg'am liniyaviy kllchlanishlar uchburchagining AB tomoni soatning 12 raqamiga y^naltirilsa, PK chulg'am liniyaviy kuchlanishlar uchburchagining “ab” tdmoni ulanish guruhini aniqlaydi.

2. 
   Transformator chulg‘amlari ulanish guruhlarining qo‘llanish sohalari.
   

1. 
   Y/Y₀—0. YK chulg‘ami “yulduz”, PK chulg'ami esa neytral (0) simi tashqariga chiqarilgan “yulduz” sxemasiga ulangan 0-guruhli quwati katta boMmagan, kuchlanishi esa 10 / 0,4 yoki 6 / 0,4 bo‘lgan transformatorlar elektr iste’molchilari yorug'lik va kuch elektr jihozlaridan iborat bo'lgan aralash yuklamalar uchun ishlatiladi. Bunda elektr motorlari liniyaviy kuchlanishlarga, yorug‘lik va uy xo‘jaligida hamda maishiy xizmat korxonalaridagi elektr asboblar asosan faza kuchlanishlariga ulanadi. Bu sxemani A / Y — 11 guruhli ulanish sxemasi bilan almashtirish mumkin. Transformatorning chulg'amlari bu sxemaga ulanganda fazalarining yuklamasi nosimmetrik bo'lganda ham nisbatan yaxshi ishlaydi. Bu esa mazkur ulanish guruhining afzalligidir.
   
2.