|
Ko‘prik sxemalarini hisoblash
Ishdan maqsad: O‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok ko‘prik sxemalarini hisoblash
– masala. Induktiv o‘zgartkich manba chastotasi – f = 1 kGs bo‘lgan to‘rt yelkali ko‘prik sxemasiga ulangan. Agar ko‘prik – L2 = 0,1 Gn, R2 = 10 Om va R3 = R4 holatda muvozanatlangan bo‘lsa, g‘altak aslligini aniqlang. Ko‘prik sxemasini chizing.
http://electricalschool.info/spravochnik/izmeren/1436-mostovye-izmerenija
Y echish. Ko‘prik sxemasi – 2.1 – rasmda keltirilgan. Ko‘prikning muvozanat sharti:
.
M asala shartiga ko‘ra: R3=R4; binobarin, Rx=R2=10 Om;
G ‘altakning aslligi:
2.1 – rasm
Mustaqil yechish uchun masalalar
2.2. Muvozanatlanadigan elektr ko‘prik sxemasining yelka qarshiliklari bo‘lganda dioganalidagi tok nolga teng bo‘ladi. O‘lchanayotgan qarshilik aniqlansin (3.5-rasm).
2.3. Ko‘prik sxemasining yelka qarshiliklari (2.2-rasm) va ga teng. Agar ko‘prikning manba kuchlanishi 15 V bo‘lsa, salt ishlash rejimida ko‘prik dioganalidagi kuchlanishni aniqlang.
2.2-rasm. Ko‘prik sxemasi
2.4. Qarshiliklarni yuqori aniqlikda o‘lchash uchun 2.3–rasmda tasvirlangan elektr ko‘prikdan foydalaniladi. Agar yelka qarshiliklari va o‘zgaruvchan qarshilikning qiymati bo‘lsa, qarshilikni aniqlang. Ko‘prik sxemasi muvozanatga kelganda harakatlanuvchi kontakt o‘zgaruvchan rezistorning o‘rtasida bo‘ladi.
2.3-rasm. O‘lchash ko‘prigi
2.5. Ikki simli o‘tkazgichlarning qisqa tutashgan joyini aniqlash uchun 2.4–rasmdagi ko‘prik sxema qo‘llaniladi. Agar bo‘lganda o‘lchov asbobi muvozanatda bo‘lsa, o‘lchanayotgan joyidan qanday masofada o‘tkazgich qisqa tutashgan? Liniya kesim yuzasi 1.5 mm2 bo‘lgan mis simdan yasalgan.
2.4-rasm. Murrey ko‘prik sxemasi
2.6 Muvozanatlangan va muvozanatlanmagan ko‘prik sxemalarni afzalliklari va kamchiliklarini tushuntirib bering. Muvozanatlangan ko‘prik sxemaning aniqligi manba kuchlanishining o‘zgarishiga bog‘liqmi?
2.7. Rezistorning qarshiligi o‘zgarmas tok ko‘prigi orqali o‘lchanmoqda (2.5 – rasm). Muvozanat holatda qarshiliklarning qiymatlari: Agar o‘lchash asbobining aniqlik sinfi 1.0 bo‘lsa, o‘lchanayotgan qarshilik qiymati va eng katta absolyut xatolik aniqlansin.
2.5-rasm. O‘zgarmas tok ko‘prigi
2.8. Tok o‘lchash ko‘prigi bilan kabel liniyaning qisqa tutashgan joyini aniqlash lozim (Varley sxemasi) (2.6 - rasm). Ko‘prik quyidagi qiymatlarda muvozanatlangan: , kabel 1 metr uzunligining qarshiligi 0.005 Om ga teng. Ko‘rsatma kabel uzunligi l ga proporsional. Liniya kesim yuzasi 1 mm2 bo‘lgan kabel o‘tkazgichdan yasalgan.
2.6-rasm.
2.9. Ko‘prik sxemadagi (2.7-rasm) namunaviy kondensator sig‘imi . Ko‘prik muvozanati bo‘lganda noma’lum kondensator sig‘imi topilsin.
2.7-rasm.
2.10. Ko‘prik sxemadagi (2.7-rasm) kondensatorning sig‘imini o‘lchashda qarshiligi 0.2-2 kOm o‘zgaruvchan rezistordan va sig‘imi 1 mkF namunaviy kondensatordan foydalaniladi. Bu holda kondensatorlarni qaysi diapazonda o‘lchash mumkin.
2.11. Kondensator sig‘imi ko‘prik sxemasi yordamida o‘lchangan (3.10-rasm). Ko‘prik namunaviy kondensatorining sig‘imi Agar muvozanat da keltirilgan bo‘lsa, o‘lchanayotgan kondensator sig‘imi va uning xatoligi aniqlansin.
2.12. G‘altakning induktivligi induktivlikni o‘lchashga mo‘ljallangan Maksvell ko‘prik sxemasi yordamida o‘lchanmoqda (2.8-rasm). Agar ko‘prikning muvozanati va da o‘rnatilgan bo‘lsa, g‘altakning aktiv qarshiligi va induktivligi aniqlansin.
2.8-rasm.
2.13. Kondensatorning sig‘imi Vinn ko‘prik sxema yordamida o‘lchanmoqda (3.12-rasm). Agar ko‘prikning muvozanati va ga teng bo‘lganda o‘rnatilgan bo‘lsa, o‘lchanayotgan kondensatorning sig‘imi va qarshiligi aniqlansin.
3.12-rasm.
2.14. Kondensator sig‘imi ko‘prik sxema yordamida o‘lchanmoqda (3.13-rasm). Agar ko‘prikning muvozanati va da o‘rnatilgan bo‘lsa, va aniqlansin.
3.13-rasm.
2.15. Elektr ko‘prik sxema diagonalidagi tokni ±1 mkA dan ko‘p bo‘lmagan xatolik bilan o‘lchash lozim. Buning uchun o‘lchash chegaralari 50 va 100 mkA bo‘lgan mikroampermetrlarning aniqlik sinfi qanday bo‘lishi kerak?
2. Vazifa
1. Elektr ko‘prik sxema urganib chiqish.
3. Ishni bajarish tartibi
1. Nazariy materialni davtarga qiscacha ko’rurish
2. Elektr ko‘prik sxema chizib olish.
4. Mustaqil tayyorlanish uchun savollar.
1. Oddiy ko‘prik sxemasining sezgirligi qanday aniqlanadi?
2. Ikkilangan o‘zgarmas tok ko‘prik sxemasi qanday hollarda qo‘llaniladi?
3. Nima sababdan oddiy va ikkilangan ko‘prik sxemalarining o‘lchash chegaralari har xil?
4. Avtomatik ko‘prik qanday ishlaydi?
5. O‘zgarmas tok kompensatori ishlashini uning soddalashtirilgan sxemasi orqali tushuntirib bering.
6. O‘zgaruvchan tok kompensatori qanday tuzilgan?
Adabiyotlar
Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor-New Delhi:India,2009
2. Truls Norby. Electrial Measurements/ University of Oslo.FERMIO Gaustadalleen 21.NO-0349 Oslo, Norway.2010
3. S.F. Amirov, M.S. Yoqubov, N.G’. Jabborov. Elektr o‘lchashlar.- Oliy o'quv yurtlari talabalari uchun o'quv qo'llanma, - T.: ToshTYMI, 2007, 230 b.
4. A.V.Kravsov. Metrologiya i elektricheskie izmereniya. M., «Kolos». 1999.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
