J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

e) Ketma-ket va aralash qo‘zg‘atishli motorlarni ishga tushirishning o‘ziga xos xususiyatlari.
Bunday motorlarni ishga tushirish parallel qo‘zg‘atishli motordagi kabi, ishga tushirish reostati vositasida amalga oshiriladi, lekin o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Ketma-ket qo‘zg‘atishli motorda ishga tushirish momenti parallel qo‘zg‘atishlinikiga nisbatan katta bo‘ladi va (31.10) ifoda bilan aniqlanadi:
^u momentning katta bo‘lishiga sabab, yakor chulg‘amidan o‘tuvchi ishga tushirish tokining oshishi bilan, bu chulg‘amga ketma-ket ulangan
qo‘zg‘atish chulg'amining magnit oqimi ham o‘sadi. Ketma-ket qo‘zg‘atishli motorlaming bu xossasi ayrim elektr yuritmalarda, masalan, yuk ko‘taradigan moslamalarda, tortish qurilmalarida va boshqa hollarda katta ahamiyatga ega bo‘ladi.
Ketma-ket qo‘zg‘atishli motorlarning quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarini, ya’ni bu motorlarni salt ishlash holatida (valiga yuk ulanmagan holatda) va shuningdek, yuklamaning miqdori nominalga nisbatan 25% dan kam bo‘lgan hollarda, ishga tushirish qat'iyan mumkin emasligini esda tutish lozim bo‘ladi. Chunki bunday hollarda mashina magnit zanjiri to‘yinmagan bo‘lib, magnit oqimi F yakor toki l_a ga to‘g‘ri mutanosib (F s I_u) ravishda o‘zgarganligi sababli aylantiruvchi momenti M_cm yakor tokining kvadrati (P) ga to‘g‘ri mutanosib ravishda o‘zgaradi, ya'ni:
M= C' 1². (31.11)
m a ^v '

5. 
   va (31.6) ifodalardan aniqlangan quyidagi
   

n = (U - I R_a)/ (C_eO) (31.12)
tenglamadan ko‘rinishicha, ketma-ket qo‘zg‘atishli motor mexanik jihatdan zararli (me'yordan katta) boigan aylanish chastotasini hosil qiladi.
Aralash qo‘zg‘atishli motorning parallel va ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amlari mos ulangan boisa, u xuddi parallel qo‘zg‘atishli motordek ishga tushiriladi. Agar qo‘zg‘atish chulg‘amlari o‘zaro teskari ulangan boisa, 0‘TMni ishga tushirish qiyinlashib qoladi. Bu holda ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami butun ishga tushirish jarayoni davomida shuntlanadi (qisqa tutashtiriladi).

3. 
   0‘zgarmas tok motorlarining ish xarakteristikalari
   

Bu xarakteristikalar elektr motorlarining barqaror ish rejimidagi xossalarini belgilaydi. Bu xarakteristikalar yakor chulg‘amiga berilgan kuchlanish U_a= U_N= const, hamda parallel (yoki mustaqil) qo‘zg‘atish zanjiri kuchlanishi U _z= const va r_qo._z= const (demak, I_qo._z= const) shartlar bajarilganda olinadigan n, M, I_o va r\ — f(P₂) bogiiqlikdir.
r| — f (P₂) bogianishdan tashqari barcha ish xarakteristikalari 0‘TM turiga, ya'ni uning qo‘zg‘atish usuliga bogiiq boiadi. Masalan, parallel qo‘zg‘atishli motorlarda (mustaqil qo‘zg‘atishlisida ham) qo‘zg‘atish chulg‘amining magnit oqimi O yuklamaning miqdoriga deyarli bogiiq boimaydi, ketma-ket qo‘zg‘atish motorlarda esa, bu yuklama tokiga kuchli bogiiq boiadi.