J. O. Tolipova

Pedagogik jarayonning xarakteri va borishini o'zgartirishda qollaniladigan pedagogik texnologiyalarning tavsifi

Pedagogik texnoiogiyalar	Texnologiyalarning didaktik maqsadlari	0‘qituvchining faoliyati	0‘qnvchining faoliyati
O'qitishni insonparlashtirish va demokratl- ashtirish texno­logiyasi .	O'quvchilaming ma'naviy-axloqiy, intellektual rivojlanislu uchun qulay ijtimoiy- psixologik muhit yaratish, utarga o'quv materialini o'zlashtirishda tanlash huquqining berilishi. ongli intizomni vujudga keltirish	O'quvchi shaxsiga nisbatan insonparvar­lashtirilgan munosa- batda, yuqori daraja­dagi muloqat mada- niyatiga ega bo‘lish, rag'batlantirishning ustunligi. o'zaro hamkorlik, shaxsning rivojlanishi uchun qulay sharoitni vujudga keltirish.	Ijtimoiy normalarga mos xulq-atvor. ongli intizomning vujudga kelishi o‘quv-bilixh faoliyati xarakterini tubdan o'zgartiradi. Mustaqil ishlash ijodiy fikr yuritish. o'z fikrini bayon etish va dalillash imkoniyati bo'ladi.
Rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi.	O'quvchiiarda tanqidiy, tahliliy, bog'lanishli. mustaqil, mantiqiy, tizimli, ijodiy fikr yuritish ko'nikmalarini tarkib toptirish, o'quv bahsi va munozaralarni o'tkazish imkonini beradi.	O'quvchiiarda tanqidiy, tahliliy, bog'lanishli, mustaqil. mantiqiy, tizimli, ijodiy fikr yuritish ko'nikmalarini tarkib toptirish, o'quv bahsi va munozaralarni o’tkazish yo'llarini belgilash.	Awal o'zlash- tirilgan bilim va ko'nikmalami yangi va kutilmagan vaziyatlarda qo'llab yangi bilim va ko'nikmalami egallash.
0‘qitishni labaqalashtirish va individuallashcirish texnologiyasi.	kichik guruhlarda maxsus o‘qi(ishni tashkil etish ta’minlanadi	qiziqishi va ehtiyojiga mos holda ijodiy izlanish va reproduktiv xarakterdagi o'quv topshiriqlarini tuzish.	qobiliyatlari ni namoyon qilishi, bilish quvonchiga ega bo‘lishga erishiladi.

Talabalarning o‘z-o‘zini nazorat qilish uchun savol va topshiriqlar:

1. 
   О ‘quvchilarda mustaqil va ijodiy fikrlashni rivojlantirish yo ‘llarini о‘rganing.
   
2. 
   Biologiyani o'qitishda o'quv munozaralari, bahslar o'tkazish usullarini о‘rganing.
   
3. 
   O'quvchilarda o'quv munozaralari va bahslarda ishtirok etish uchun zarur bo 'Igan ко 'nikmalarini shakllantirish yo 'llarini о 'rganing.
   
4. 
   O'quvchilarda fikrlarini asoslash, o'z-o'zini baholash, o'zaro nazorat qilish ко 'nikmalarini shakllantirish yo ‘llarini о ‘rganing.
   
5. 
   Biologiyani о 'qitishda dialog, polilog о ‘quv muloqotlarini о ‘tkazish yo 'llarini о ‘rganing.
   
6. 
   О ‘quvchilaming ijodiy izlanishlarini tashkil etish qanday bosqichlardan iborat?
   

Asosiy tushuncha va tayanch atamalar:

Rivojlantiruvchi ta'lim texnologiyasi, interfaollik, tanqidiy, tahliliy, bog'lanishli, ijodiy, mustaqil, mantiqiy, tizimli tizimli yuritish.

BIOLOGIYANI O'QITISHDA O'QUVCHILARNING BILISH FAOLIYATINI FAOLLASHTIRISH YA TA’LIM

SAMARADORLIGINI OSHIRISHGA IMKON BERADIGAN TEXNOLOGIYALAR GURUHI

1. 
   O'quvchilaming bilish faoliyatini faollashtirish va ta’lim sa­maradorligini oshirishga imkon beradigan texnologiyalarning о ‘ziga xos xususiyatlari.
   
2. 
   О ‘quvchilaming bilish faoliyatini faollashtirish va ta ’lim samaradorligini oshirishga imkon beradigan texnologiyalarning turlari.
   

0‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va o'qitish samara­dorligini oshirish masalasi biologiyani o‘qitish metodikasi fanining asosiy muammolaridan biri sanaladi.

O'quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish deganda, o'quv­chilarda yuqori darajadagi motiv, bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirishga bo'lgan ongli ehtiyoj, natijaning yuqoriligi va ijtimoiy me’yorlarga mos xulqning paydo bo'lishi tushuniladi.

Mazkur tipdagi faollik har doim ham vujudga kelavermaydi, faqat o'qituvchining maqsadga muvofiq pedagogik ta’sir ko'rsatishi va qulay pedagogik-psixologik muhitni tashkil etish mahorati tufayligina vujudga keladi.

Biologiyani o'qitishda maqsadga muvofiq ta’sir ko'rsatish va qulay ijtimoiy-psixologik muhitni vujudga keltirishi o'qituvchi tomonidan qo'llanilgan pedagogik texnologiyalarga bog'liq bo'ladi.

Didaktikadaishlab chiqilgan har qanday texnologiya o'quvchilaming bilish faoliyatini faollashtirish va ta’lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladi, lekin quyidagi texnologiyalarda mazkur masala asosiy g'oyani egallaydi:

1. 
   Didaktik o'yin texnologiyalari.
   
2. 
   Muammoli ta’lim texnologiyalari.
   
3. 
   Modulli ta’lim texnologiyalari.
   
4. 
   Hamkorlikda o'qitish texnologiyasi Loyihalash texnologiyasi.
   

O'quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va ta’lim sama­radorligin oshirishga imkon beradigan texnologiyalarning o'ziga xos

xususiyatlarga ega bo'lishi bilan birgalikda, ta’lim jarayonida ta’lim beruvchi, rivojlantiruvchi, tarbiyalovchi, ijodiy faoliyatga yo'llovchi, kommunikativ, mantiqiy fikrlash, aqliy faoliyat usullarini shakllanti­rish, o'z faoliyatini tahlil qilish, kasbga yo'llash, mo'ljalni to'g'ri olishga o'rgatish, hamkorlikni vujudga keltirish kabi funksiyalarni bajaradi.

Biroq pedagogik texnologiyalarning funksiyalarini taqqoslaganda bu funksiyalar bir xil darajada o'rin egallamasligi ma’lum bo'ldi.

Pedagogik texnologiyal anting didaktik funksiyalari

Pedagogik texnologiyalarning funksiyalari	Didaktik o'yinli	Muammoti ta’lim	Modulli ta’lim	Hamkorlikda o'qitish	Loyihalash
Ta’lim beruvchi	1	5	1	3	7
Rivojlantiruvchi	2	4	2	4	8
Tarbiyalovchi	3	6	3	5	9
Ijodiy faoliyatga yo‘llovchi	8	3	6	6	1
Kommunikativ	4	9	4	7	4
Mantiqiy fikrlashni rivojlantirish	6	2	7	8	3
Aqliy faoliyat usullarini shakllantirish	7	1	8	9	2
O'z faoliyatini tahlil va nazorat qilish	10	7	10	10	11
Kasbga yo'llash	11	10	11	11	6
Mo'ljalni to'g'ri olishga o'rgatish	5	8	9	2	5
Hamkorlikni vujudga keltirish	9	11	5	1	10

Didaktik o'yinli texnologiyasida yetakchi o'rinlarni ta’lim beruvchi, rivojlantiruvchi, tarbiyalovchi, kommunikativ funksiyalar egallab, qolgan funksiyalar ularga ilova bo'ladi.

Muammoli ta’lim o'rinni egallaydi, qolgan funksiyalar ularga go'yoki bo'ysunadi. Shu asnoda boshqa texnologiyalarning ham didaktik funksiyalarini tahlil etish mumkin.

Biologiya o'qituvchisi darsda o'rganiladigan mavzuning ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlari va pedagogik texnologiyalarning didaktik funksiyalarini hisobga olgan holda qaysi texnologiyadan foydalanishini ilmiy-metodik asosda tanlagandagina ko'zlangan maq­sadga va samaradorlikka erishadi.